"Przywróćmy Pamięć" edycja 2008-2009

STRZYŻÓW - Zespół Szkół

Kim jesteśmy

STRZYŻÓW - Zespół Szkół

KLASA I E (HUMANISTYCZNA). Działamy pod opieką naszego wychowawcy Mirosława Czarnika oraz Doroty Skury, Krzysztofa Dubiela i Roberta Kołodziejczyka.

Dlaczego realizujemy projekt

Powodów, dla których zdecydowaliśmy się kontynuować dzieło naszych starszych kolegów jest kilka. Po pierwsze i wcale nie najważniejsze, zaraz na pierwszych lekcjach w nowej szkole wychowawca zachęcił nas do pracy metodą projektu proponując przedsięwzięcie, które koordynował już w roku ubiegłym. Po drugie (ważniejsze) historia naszego małego podkarpackiego miasteczka nierozerwalnie związana jest z tradycją judaistyczną, wszak w szczytowym okresie niemal 90% jego mieszkańców było Żydami. Po trzecie (także ważne), o historii strzyżowskich Żydów nie daje nam zapomnieć widok z okien naszej szkoły - leżąca po sąsiedzku miejska biblioteka jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym była bowiem żydowskim domem modlitwy. I po czwarte wreszcie (najważniejsze) praca nad projektem już teraz uzmysławia nam, jak wielką wartość niesie ze sobą świadomość różnorodności: poznając historię tzw. 'innych" (wyznawców judaizmu czy grekokatolików) stajemy się nie tylko bardziej tolerancyjni, ale i wyrozumialsi dla siebie nawzajem.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

MNIEJSZOŚĆ ŻYDOWSKA W STRZYŻOWIE I OKOLICACH 

Galicja była miejscem, w którym społeczność żydowska znalazła dobre warunki życia. Specyfika żydowskiej egzystencji ukształtowała odrębny typ galicyjskiego życia. Polegała ona na łączeniu pewnych cech żydostwa zachodniego i wschodniego. Do pierwszego z nich należało dysponowanie pełnią praw obywatelskich, korzystanie z instytucji liberalnego państwa, łatwy kontakt z kulturą europejską. Drugi zaś sprowadzał się do istnienia mas tradycyjnego żydostwa, którego obecność chroniła modernizujące się jednostki przed całkowitym roztopieniem się w otoczeniu i utratą tożsamości. W latach 1794-1798 wybudowano drogę biegnącą do Strzyżowa z Targowisk przez Krosno i Frysztak, a dalej przez Czudec do Rzeszowa. Sytuacja ta miała niebagatelny wpływ na ożywienie handlu, którym w dalszym ciągu w zdecydowanej większości zajmowali się Żydzi. Wówczas stanowili oni niemalże 1/3 ludności Czudca, Frysztaka i Strzyżowa. Mieli oni w tych miasteczkach synagogi i własne szkoły. Żydzi płacili zwykle na rzecz dworu 100 zł oraz 2 kamienie łoju. Pod koniec XVIII w. na ziemiach strzyżowskich znakomicie rozwijał się handel zbożem, lnem i konopiami prowadzony przez Żydów. W tym okresie w Strzyżowie odbywało się 12 jarmarków w roku (w tym 8 jednodniowych i 4 trzydniowe) oraz tzw. wtorkowe targi cotygodniowe. Na targach i jarmarkach dominowali Żydzi. XIX w. dla Strzyżowa i okolic to dalszy dynamiczny rozwój handlu. Powszechnie wówczas znanymi w całej okolicy byli żydowscy hurtownicy lnu i konopi Abraham Stiern i Boruch Hogel, a także hurtownik zboża - Berl Izrael Kraut. Za pośrednictwem agentów Abrahama Stierna, którzy docierali do okolicznych miejscowości w latach 70-tych XIX w. był skupowany len dla kupców żydowskich - głównie dla Herszka Wilkenfelda. Gdy w 1873 r. Stiern wyjechał do Krakowa, sklep w dalszym ciągu prowadził jego dotychczasowy pełnomocnik Boruch Hogel, z tym że już na własny rachunek. Berl Izrael Kraut posiadał kapitał w wysokości 2000 zł , którym to obracał dwa razy w roku z przynajmniej 5% zyskiem. Kraut kupował zboże w okolicznych dworach przez zbiorami, zarabiając przy tym przeciętnie 1zł na korcu. Fakt ten udokumentowany jest w aktach miasta Strzyżowa. 

 

Co robimy w ramach projektu

Tegoroczny program działań w zamiarze ma być kontynuacją ubiegłorocznego przedsięwzięcia, niemniej planujemy dodać do niego kilka istotnych elementów. Uważamy, że część zadań, które przed sobą postawiliśmy w ubiegłym roku powinna być realizowana w sposób ciągły, dlatego też wciąż naszym głównym zamiarem jest przypomnienie starszym, a przedstawienie młodszym mieszkańcom Strzyżowszczyzny, jak ważnym czynnikiem kulturowym naszego regionu byli przed drugą wojną światową Żydzi. Aby tego dokonać planujemy w tym roku szkolnym następujące działania:
1. Wyszukanie informacji na temat liczebności Żydów na naszym terenie, historii ich miejsc religijnych (bożnic);
2. Opracowanie materiałów informacyjnych (wraz z dokumentacją fotograficzną) na temat lokalnych kirkutów, próby odszukania zapomnianych miejsc pochówku;
3. Przeprowadzenie dokumentowanych rozmów z najstarszymi mieszkańcami Strzyżowa pamiętającymi tragedię wywózki strzyżowskich Żydów do getta w Rzeszowie, a stamtąd do obozu zagłady w Bełżcu (w miarę możliwości wycieczka edukacyjna do Bełżca);
4. Spisanie wspomnień strzyżowianki pochodzenia żydowskiego, która ocalała z Szoah i żyje po dziś dzień w Izraelu
5. Nawiązanie współpracy z Wydawnictwem Austeria w Krakowie w celu przybliżenia młodzieży strzyżowskiej kultury i tradycji żydowskiej;
6. Zorganizowanie sesji popularnonaukowej "Każdy inny - wszyscy równi" z udziałem pracowników naukowych Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz przedstawicieli trzech kultur występujących na Strzyżowszczyźnie w międzywojniu: Polaków, Ukraińców (Zamieszańców) i Żydów.