"Przywróćmy Pamięć" edycja 2009-2010

Tarnów - Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. J. Piłsudskiego

Strona www

http://www.zseg.tarnow.pl

Kim jesteśmy

Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. J. Piłsudskiego w Tarnowie

Dlaczego realizujemy projekt

Chcę poprzez podjęte działania zwiększać świadomość historyczną lokalnej społeczności na temat wielokulturowości przedwojennego Tarnowa. W ramach projektów chcę uwrażliwiać, nie tylko młodych ludzi, na przejawy antysemityzmu i nietolerancji. Ponadto zwalczać stereotypy i ukazywać bogactwo płynące z przenikania się wielu kultur i religii w naszym mieście na przestrzeni wieków.

Chcę przekazać, że Holokaust pokazuje, co się staje, kiedy życia ludzkiego nie traktuje się, jako wartości samej w sobie, a jeden człowiek jest poniżany przez innych, będących w służbie fanatycznej nietolerancji.

 Robię to po to, by moi uczniowie nie stali się „uczonymi potworami”, którymi łatwo się stać, gdy zatraci się granicę dobra i zła. Taką tezę postawił kiedyś Haim Ginott, który nie miał zaufania do systemu edukacji, gdyż ci, którzy z niego wyszli jako inżynierowie, docenci, lekarze, profesorowie stali się wykształconymi zbrodniarzami.

 Chcę wspomagać krytyczne myślenie na temat historii, patrzenie na teraźniejszość oraz uczyć podejmowania decyzji moralnych.

mgr Józef Parys

 

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Pamięci tych, których nam odebrano, tym, którzy odeszli...

„Żydzi w Polsce pojawili się w XI wieku i wtedy też zaczęli osiedlać się także na terenie Małopolski. W Tarnowie na przedmieściu wschodnim pierwsze rodziny żydowskie zamieszkały w połowie XV wieku. Kulturowa różnorodność stała się wielkim bogactwem Tarnowa, inspirowała twórczo, stając się motorem dokonujących się wokół przemian, siłą napędową postępu. Żydzi od samego początku stanowili grupę społeczną, która była przez mieszkańców często potępiana, czasami podziwiana, ale najczęściej niezrozumiana. Prawdopodobnie dlatego życie żydowskie regulowane było przywilejami wydawanymi przez władców państw i księstw (począwszy od dekretu Fryderyka Rudobrodego dla Żydów niemieckich z 1157 roku). W Tarnowie w XVI wieku zezwolono im na zakup kilku domów w obrębie murów miejskich (miasto liczyło wtedy około 2 tysięcy mieszkańców), ale w wyraźnie wydzielonej ulicy. Tak rozpoczął się czas współistnienia dwóch narodów w tym samym mieście. Żydzi zamieszkiwali domy przy swojej ulicy, powoli rozszerzając obszar zamieszkania na całą dzielnicę i dalej poza nią.

Żydzi tarnowscy, zamieszkujący prywatne miasto, znajdowali się w sytuacji o wiele korzystniejszej niż to miało miejsce w miastach królewskich czy kościelnych, gdyż Książę – właściciel miasta – mieszkał na miejscu na zamku i wiedział, że osadnictwo żydowskie jest bardzo pożądane z powodów przede wszystkim gospodarczych. Od właściciela miasta Tarnowa, Księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego, Żydzi otrzymali swój pierwszy przywilej 4 maja 1581 roku, zapewniający im wyjęcie spod prawa miejskiego, prawo do sprzedaży w domach, kramach i na rynku oraz na wyrób gorzałki i wyszynk, jak również gwarantujący bezpieczeństwo synagogi i cmentarza. Przywileje i akty stanowiły fundament egzystencji prawno-obyczajowej tej grupy społecznej, ukazując stosunki między chrześcijańsko-polską i judaistyczno-żydowską częścią Tarnowa. Były również odbiciem lęków i nadziei jednej i drugiej strony związanych z wydarzeniami lokalnymi i międzynarodowymi. Pomimo dystansu jaki istniał między obydwoma społecznościami oraz wyraźnymi różnicami w jakości życia, które obfitowało raz w pozytywne, raz negatywne emocje, zarówno Polacy jak i Żydzi, czerpali ze wspólnego mieszkania w Tarnowie.

W ciągu przeszło czterech stuleci wspólnej egzystencji Żydzi wrośli bardzo mocno w strukturę miasta. Posiadali dwie duże synagogi, około 40 domów modlitwy, instytucje kulturalne, kluby sportowe, szkoły i różne instytucje charytatywne. Ponadto większość handlu znajdowała się w ich rękach. W przededniu wybuchu II wojny światowej Żydzi stanowili 45% mieszkańców miasta (w 1939 roku miasto liczyło 56.000 mieszkańców, z czego około 25.000 było Żydami). W ciągu zaledwie kilku lat niemieckiej okupacji Tarnowa hitlerowski najeźdźca pozbawił Tarnów jego żydowskich mieszkańców. Dnia 9 lutego 1944 roku komendant wojskowy dla miasta ogłosił, że Tarnów jest „Judenrein”, czyli wolny od Żydów. Historia sąsiedztwa została bestialsko przerwana. Wraz ze śmiercią Abrahama Ladnera (nazywanego „ostatnim strażnikiem Tory”) w 1993 roku, zakończyła się licząca ponad pięć wieków historia Żydów tarnowskich. Dzisiaj, pomimo braku ludności żydowskiej w Tarnowie, nam, żyjącym Polakom, nie wolno zapomnieć o ludziach, którzy się tutaj rodzili, żyli i umierali, wnosząc olbrzymi wkład w rozwój miasta.

mgr Józef Parys

Co robimy w ramach projektu

Po raz drugi zgłaszam uczestnictwo młodzieży mojej szkoły do projektu "Przywróćmy Pamięć". Tym razem chcę skupić się na:

 - budowie strony internetowej poświęconej tarnowskim Żydom a przeznaczonej przede wszystkim dla młodych Polaków,

- zdobywaniu wiedzy na temat Holokaustu przez moich uczniów,

- zdobywaniu wiedzy na temat Holokaustu przez moich uczniów,- przeprowadzeniu szeregu wycieczek tematycznych po Tarnowie i w regionie.

 Ponadto jak w poprzedniej edycji jestem otwarty na propozycje...

mgr Józef Parys

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

W najbliższym czasie zamierzam zorganizować sympozjum dla uczniów poświęcone tematyce Holokaustu z wystąpieniem pracownika Uniwersytetu Jagiellońskiego, katedry Judaistyki oraz pani dr Reli Boguckiej-Wałęga będącej ostatnią żydowską mieszkanką Tarnowa.

mgr Józef Parys

Kto nam pomaga

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

W roku 2008 realizowałem program edukacyjny „Przywróćmy Pamięć” Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce. Celem podjętych działań było uwrażliwienie młodych ludzi na odmienności kulturowe, religijne i ukazanie koegzystencji narodów polskiego i żydowskiego w Tarnowie, jak również wychowywanie w duchu tolerancji. Ponadto w projekcie: „Przywróćmy Pamięć” postawiłem sobie za cel:

- poznanie historii Żydów, ich tradycji, kultury, religii wraz z jej bogatą obrzędowością,

- przypomnienie historii Żydów w regionie ze szczególnym uwzględnieniem Tarnowa,

- ukazanie współczesnych uprzedzeń i stereotypów oraz środków, dzięki którym można je pokonać,

- przygotowanie tematycznej strony internetowej i multimedialnych materiałów.

Projekt jaki podjąłem na terenie szkoły obejmował swoim zakresem:

- zorganizowanie wycieczek: po Tarnowie szlakiem kultury żydowskiej; po Kazimierzu (Kraków) szlakiem kultury żydowskiej; do Bełżca (miejsce kaźni tarnowskich Żydów) w ramach projektu „Wspomnienia ocalone z ognia” dzięki uprzejmości pana Janusza Kozioła z Działu Historycznego Muzeum Okręgowego w Tarnowie; po Dąbrowie Tarnowskiej szlakiem żydowskim,

- ponadto przeprowadziłem szereg zajęć edukacyjnych poświęconych tematyce żydowskiej zarówno na lekcjach historii jak i WOS-u w ramach realizowanych programów,

- ponadto realizuję zajęcia w ramach KOŁA HISTORYCZNEGO (16 godzin – Holokaust – Zagłada, historia antysemityzmu) z zakresu tematycznego Historia Antysemityzmu w Europie do 1945r. i Antysemityzm, ciągłe zmaganie? (Materiały edukacyjne na temat historii Żydów i antysemityzmu w Europie przekazane przez Fundację Anny Frank z Amsterdamu – Holandia, Osce/Odihr),

- ukoronowaniem projektu był jeden z numerów gazetki szkolnej „NIECODZIENNIK” poświęcony Żydom miasta Tarnowa. Nasza gazetka została rozprowadzona w 65 placówkach oświatowych miasta Tarnowa (szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie, Młodzieżowy Dom Kultury, ogniska pracy pozaszkolnej, PWSZ w Tarnowie, bibliotekach publicznych oraz przekazana do Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Urzędu Miasta Tarnowa i Muzeum Okręgowym w Tarnowie). Gazeta (nakład 800 szt.) wydana została pod patronatem dyrekcji Zespołu Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Józefa Piłsudskiego w Tarnowie, Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Muzeum Okręgowego w Tarnowie oraz honorowym patronatem Prezydenta Miasta Tarnowa. Gazetka mogła ukazać się dzięki współfinansowaniu przez Urząd Miasta Tarnowa, Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Józefa Piłsudskiego w Tarnowie oraz Muzeum Okręgowe w Tarnowie (budżet wydawnictwa zamknął się w kwocie 1200zł). Celem zamieszczonych artykułów w „NIECODZIENNIKU” było przedstawienie zapisu autentycznych przeżyć i emocji naszych młodych autorów w czasie podróży po miejscach związanych z kulturą, tradycją i religią narodu żydowskiego a także po miejscach pamięci zagłady Żydów na ziemiach naszej małej Ojczyzny. Podróże realizowane były w ramach programów edukacyjnych „Wspomnienia ocalone z ognia” oraz „Przywróćmy Pamięć”. Jako opiekun byłem świadkiem przeżyć i wzruszeń młodych ludzi związanych z odkrywaniem historii, kultury i tragedii naszych żydowskich braci. Teksty zamieszczone w gazetce a przygotowane przez nauczycieli uczących w Zespole Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Józefa Piłsudskiego w Tarnowie, pracownika Muzeum Okręgowego w Tarnowie oraz zaproszonych gości były jedynie uzupełnieniem i tłem istoty tego wydawnictwa. Gazetka ma ponadto charakter edukacyjny, gdyż zawiera informacje, mapy, zdjęcia, spostrzeżenia młodych ludzi, które można wykorzystać na zajęciach historii prowadząc lekcje z zakresu II wojny światowej a w szczególe nazizmu, Holokaustu. Gazetkę dostępna na stronach FODZ pod adresem:

http://fodz.pl/PP/download/3Niecodziennik%20-%2015.%2012.%202008r..pdf

Ponadto zgłosiłem akces do realizacji projektu „Sprawiedliwi i ich świat” organizowanego przez Instytut Studiów Strategicznych w Krakowie objętego honorowym patronatem przez Małopolskiego Kuratora Oświaty. Nie zostaliśmy zakwalifikowani do realizacji projektu co jednak nie przeszkodziło nam działać. Celem podjętego przedsięwzięcia było przybliżenie młodym ludziom życia obywateli polskich uhonorowanych tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Poprzez ich historię młodzi ludzie mieli poznać pozytywne wzorce zachowań oraz wartości, które należy pielęgnować. Również umiejscowienie opowieści w kontekście historycznym pozwoliło młodzieży lepiej poznać II Rzeczypospolitą a także czas okupacji niemieckiej.

Kolejny projekt, do którego realizacji zgłosiłem młodzież naszej szkoły nosił nazwę „Społeczeństwo obywatelskie w obiektywie”. Mimo braku akceptacji ze strony organizatora podjęliśmy działania. Pozwoliły nam na zdobycie kolejnych doświadczeń i kontaktów, które rozwinęły naszą dotychczasową współpracę z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce, Muzeum Okręgowym w Tarnowie, Domem Kultury w Dąbrowie Tarnowskiej oraz Urzędem Miasta Tarnowa.

Realizowaliśmy projekt edukacyjny metodą e-learningową ze szkołą Ernst-Simons-Realschule, Köln (Germany). Tytuł projektu: „Jewish traces in our town” (Ślady żydowskie w naszym mieście). Nauczyciel prowadzący ze stron niemieckiej to Ingrid Grünewald. Strona Internetowa szkoły: http://www.ernst-simons-realschule.de/

Uczniowie ze szkoły w Niemczech (Ernst-Simons-Realschule, Köln) i Polski (Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Józefa Piłsudskiego w Tarnowie) wymieniali się informacjami na temat Żydów żyjących przed II wojną światową w ich miastach, próbując poprzez zdobyte informacje odtworzyć klimat koegzystencji dwóch różnych etnicznie, kulturowo i religijnie środowisk. Celem podjętego projektu było wychowywanie w duchu tolerancji młodych ludzi poprzez bezpośredni kontakt za sprawą poczt email-owych z rówieśnikami z Niemiec. Ponadto nauczanie o holokauście miało prowadzić do budowania sprawiedliwego, otwartego i tolerancyjnego społeczeństwa.

Kontynuacja poprzednich projektów ma miejsce w rozpoczętym przeze mnie i mojego kolegę z pracy mgr Pawła Stanka projekcie edukacyjnym „http://www.placrybny.pl/”. Wspólnymi siłami i przy współpracy pracowników Muzeum Okręgowego w Tarnowie staramy się stworzyć stronę internetową poświęconą tematyce żydowskiej a przeznaczoną dla Polaków – przede wszystkim dla młodzieży. Strona jest obecnie w budowie. Z biegiem czasu za zezwoleniem przedstawicieli Muzeum Okręgowego w Tarnowie przejmiemy i wchłoniemy stronę projektu „Wspomnienia ocalone z ognia”. W najbliższym czasie zamierzamy podjąć współpracę z MCDN ODN w Tarnowie dla jeszcze lepszego dopracowania strony „http://www.placrybny.pl/”. Projekt na dzień dzisiejszy realizowany jest pod patronatem Zespołu Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. J. Piłsudskiego w Tarnowie, Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego oddział w Tarnowie.

Całość działań jest realizowana w oparciu o osobiste przeżycia ludzi młodych, którzy razem z opiekunami odwiedzali miejsca związane z kulturą, tradycją, życiem i Zagładą polskich i europejskich Żydów. Ostatnim naszym sukcesem w całej plejadzie podjętych działań było uczestnictwo w „VII Dniu Pamięci o Holokauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom Przeciwko Ludzkości” w Dąbrowie Tarnowskiej, które odbyło się 21 kwietnia 2009 roku. Obok uczestnictwa osiągnęliśmy znaczne sukcesy. Nasi reprezentanci zajęli pierwsze i drugie miejsce w kategorii fotografii, pierwsze miejsce w kategorii drama oraz zostaliśmy wyróżnieni za piękne przygotowanie stołu wystawowego oraz przyrządzenie potraw żydowskich (hamentasze, macę).

W najbliższym czasie zamierzam zorganizować sympozjum dla uczniów poświęcone tematyce Holokaustu z wystąpieniem pracownika Uniwersytetu Jagiellońskiego, katedry Judaistyki oraz pani dr Reli Boguckiej-Wałęga będącej ostatnią żydowską mieszkanką Tarnowa.

mgr Józef Parys