Mrągowo - Stowarzyszenie Edukacji Ekologicznej i Kulturalnej

Strona www

Kim jesteśmy

Mrągowo - Stowarzyszenie Edukacji Ekologicznej i Kulturalnej "SEEiK"

Stowarzyszenie SEEiK wspiera działanie instytucji rządowych i pozarządowych  w pomocy drugiemu człowiekowi, podejmuje działania na rzecz poszanowania Praw i szacunku dla konstytucyjnej władzy, nawiązuje przy tym do tradycji polskiej w zakresie konstytucjonalizmu i ochrony praw. Występuje przeciwko ograniczeniu praw gwarantujących obywatelowi wolność osobistą i prawną na mocy ustawy konstytucyjnej, jak i regulacji międzynarodowych. Uznaje i honoruje prace we wszystkich formach jako najwyższy obowiązek istoty ludzkiej do budowania więzi pomiędzy jednostkami, społecznościami i narodami. Więź ta jest niezbędna do umacniania człowieka i jego natury ponad kwestami polityki i religii. Świadczymy pomoc doradczą dla ludzi pokrzywdzonych, których sytuacja życiowa wymaga takiej pomocy. Wspieramy ochronę rodziny, honorujemy równe prawa ojca i matki do wychowywania dzieci. Upowszechniamy wiedzę dotyczącą ekologii, ochrony środowiska i dóbr kultury. Zrozumienie tych kwestii umożliwia człowiekowi właściwy stosunek do siebie i otoczenia poprzez zrozumienie spraw ważnych, gwarantujących mu udział w życiu społecznym. Zwalczamy stereotypy społeczne i nienawiść rasową, sprzeciwiamy się ludziom nawołującym do antysemityzmu, nierówności, ograniczenia praw jednostki czy uprzedzeń w stosunku do mniejszość narodowych i poglądowych, które mogą zostać naruszone. Podejmujemy się edukacji, głównie w formach pozaszkolnych, promocji zdrowego stylu życia, walki ze społeczną patologią, działalności o charakterze wychowawczo-informacyjnym w zakresie ochrony praw kobiet i równego statusu kobiet i mężczyzn. Uważamy, że należy chronić prawa mniejszości narodowych i wspierać twórczość ludową.

Główną działalnością organizacji jest edukacja nastawiona na poszerzenie wiedzy na temat środowiska naturalnego, kultury, praw i historii.

Stowarzyszenie podejmuje działania z zakresu edukacji nieformalnej skierowanej   do młodzieży z mniejszymi szansami i osób długotrwale bezrobotnych. W tym celu opracowano Program edukacji nieformalnej „Nauka bez barier” dla Grupy Inicjatywnej Lider z Piecek (aktywna młodzież i osoby niepełnosprawne z gminy Piecki) i „Aktywne techniki poszukiwania pracy” (dla uczestników KIS w Pieckach) i zajęć edukacyjnych dotyczących: Tradycji i kultury regionu Warmii i Mazur, Polskich tradycji świątecznych, Obyczajów rodzinnych na terenie powiatu mrągowskiego i III sektora.

Stowarzyszenie  uczestniczy w ogólnopolskiej kampanii społecznej zorganizowanej przez Szkołę Liderów i Fundację Batorego „Masz głos masz wybór”.  W ramach akcji prowadzone są debaty w Gminie Mrągowo oraz stałe akcje: Przejrzysty samorząd, Zrównoważony rozwój i Mobilność pracy.  

Stowarzyszenie SEEiK było partnerem w dwóch realizowanych projektach dla sołectwa Lipowo i Rusinowo przy realizacji projektu „Krajobraz kulturowy od Prusinowa do Lipowa” dofinansowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego   w Olsztynie i Grupy Inicjatywnej Lider w Pieckach przy realizacji projektu „Młodzi liderzy w wiejskim środowisku” dofinansowanego przez Narodową Agencję Programu Młodzież. Stowarzyszenie przygotowało i prowadzi strony internetowe związane ze zrealizowanymi projektami. W tym zakresie współpracuje z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej                w Pieckach i Gminnym Centrum Informacji w Pieckach oraz lokalną prasą. Współpraca ta polega na przygotowaniu i dostarczaniu informacji. 

Stowarzyszenie udziela wsparcia organizacjom pozarządowym i jednostkom samorządu terytorialnego, które są zainteresowane utworzeniem organizacji pozarządowej w zakresie przepisów i przygotowania wniosku o zarejestrowanie.

W 2009 r. realizujemy projekt „Śladami mrągowskiego kirkutu i żydowskich mieszkańców Mrągowa”, III Forum Ochrony Przyrody Mazurskiej, Warsztaty haftu ludowego. Przeprowadziliśmy 2 konkursy, w tym „Tolerancja i społeczeństwo obywatelskie. Miejsce Żydów w historii i kulturze Mrągowa” im. Prof. A. Heschela. Prowadzimy warsztaty, edukujemy, organizujemy wystawy. Współpracujemy z samorządami lokalnymi, prowadzimy stronę internetową. Dążymy do upamiętnienia cmentarza żydowskiego w Mrągowie oraz organizacji Forum Kultur.Prowadzimy czasopismo internetowe. Jesteśmy zaangażowani społecznie. Pomagamy pisać wnioski.

Dlaczego realizujemy projekt

Żydzi wnieśli nieoceniony wkład w kulturę naszego kraju. Wielu z nich było i jest wspaniałymi specjalistami, muzykami czy myślicielami, jak A. Heschel patron I edycji naszego konkursu. Kraj i kultura żydowska budzi zainteresowanie i pozwala nauczyć się wielu nowych rzeczy, które po głębszym poznaniu okazują się nam bardzo bliskie, ponieważ wyrastają z wspólnej niekiedy tradycji. To antysemityzm i myślenie często stereotypowe spowodowały zatarcie się tych faktów. Na szczęście dziś w dobie XXI w. nie ma już tylu różnic, panuje dialog i zrozumienie, a przejawy nietolerancji są wynikiem złego wykształcenia, uprzedzeń i barier komunikacyjnych.

Chcemy przybliżyć naszymi działaniami tematykę związaną z historią i kulturą Żydów na terenie powiatu mrągowskiego i piskiego. W tym celu realizowaliśmy projekt, podpisaliśmy ze Stowarzyszeniem Kobieta na Plus umowę partnerską na rzecz upamiętnienia cmentarza żydowskiego w Mrągowie. Chcemy zmieniać myślenie ludzi, pokazywać kulturę Izraela. Planujemy organizowanie wystaw na ziemi mrągowskiej oraz Forum Kultur. 

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Teren powiatu mrągowskiego zamieszkiwały w przeszłości różne grupy narodowe. Pozostałości po wielu z nich są widocznym śladem rozwoju kultury i świadectwem wysokiej świadomości społecznej dawnego okresu, w duchu, której grupy te, choć różne potrafiły współdziałać w rozwoju regionu. Chcemy tak też budować współczesne relacje.

Współcześnie na terenie powiatu mrągowskiego występują liczne stereotypy i uprzedzenia, na podstawie których ugruntowana jest wiedza wielu osób na temat mniejszości narodowych, w tym mniejszości żydowskiej. Antysemityzm jest w polskim społeczeństwie zjawiskiem żywym i powszechnym. Nie przejawia się on bezpośrednio, wynika często ze stereotypów, ugruntowanych na podstawie błędnych przeświadczeń o Żydach, ich historii i kulturze.

Charakterystyczną cechą miasta i powiatu jest to, że znajdowało się ono na pograniczach etnicznych i narodowych. Pierwsze powstało na pograniczu warmińsko – mazurskim, którego łącznikiem i miejscem wymiany kultur i zwyczajów była Święta Lipka, drugie związane było  z granicą polityczną państwa polskiego i Prus, które ziemia warmińsko-mazurska oddzielała od Mazowsza.  W historycznej sytuacji wybierania, przebierania, zmieniania poszczególnych zjawisk kultury dochodzi do wzajemnych zapożyczeń form i treści, które w ogólnym kształcie wpływają na bogactwo zjawisk kulturowych powiatu mrągowskiego. Spotykamy się tu z działaniem „sił kreatywnych”, czyli idąc za zdaniem prof. Simonides, społeczeństwem, które jest mobilne i chętne do wchłaniania zjawisk nowych.  Wielość samych form zachowań obyczajowych rodzin w Mrągowie jest nie do uchwycenia. Udział w budowaniu miasta na przestrzeni wieków mieli Polacy, Niemcy, Żydzi i inne grupy napływowe. Tereny te należą do Polski od 1945r. Z tego to powodu nie wolno mówić o innych grupach narodowych w odniesieniu do osadników polskich po 1945r. jako o mniejszościach narodowych. Pozostałości po tych kulturach są widoczne, głównie dzięki zabytkom materialnym. Wiele z miejsc pamięci, jak żydowski kirkut w Mrągowie zostało utraconych, a na ich miejscu zostały wybudowane budynki. Mieszkańcom brak jest wiedzy na temat przeszłości i historii miasta i regionu. W zakresie tym niezbędne jest prowadzenie edukacji oraz upamiętnianie miejsc ważnych dla danych kultur i ich ochrona.

Na terenie cmentarza żydowskiego w Mrągowie znajdują się obecnie: śmietniki, droga, pralnia chemiczna, zieleńce i słup elektryczny. Miejsce to nie jest upamiętnione. Teren cmentarza żydowskiego nie stanowił przedmiotu zainteresowania władz miejskich ani organizacji społecznych na terenie miasta Mrągowa. Zniszczony częściowo przez władze niemieckie został po wojnie zrównany z ziemią. Ludność z Kresów Wschodnich była i jest niejednokrotnie nastawiona antysemicko. Podczas współcześnie prowadzonych badań organizacja zapoznała się z relacją przybyłego na te tereny Polaka z Kresów o polskim narodowcu, który stał przed sklepem żydowskim (w latach 30 XX w.) i mówił „nie kupuj u Żyda”. Z relacji tej wynika także, że w od Wilna po Wołyń Żydzi i Polacy mieszkali we wspólnych skupiskach. Fakt, że osiedleńcy z Kresów doprowadzili do zniszczenia terenu cmentarza po 1945r. wskazuje na zakorzenione w dzieciństwie i przekazywane pokoleniowo uprzedzenia narodowe. Konieczna jest, więc zmiana świadomości mieszkańców miasta w tym zakresie i prowadzenie działalności edukacyjnej, głównie w szkołach.  Istnieje też potrzeba uwidocznienia tych działań i stosowania różnych metod edukacyjnych. 

 Temat cmentarza był podejmowany przez naszą organizację w 2006 r., a przez naszych członków już w 2005 r. W tym celu nawiązywana była współpraca z FODŻ w Warszawie i Komisją Rabiniczną. Brak środków i możliwości finansowych przy braku formy prawnej spowodował zamknięcie tematu. W roku 2006 r. powołaliśmy organizację, której jednym z celów statutowych jest ochrona praw mniejszości narodowych, walka z antysemityzmem i edukacja społeczna. Mamy stosowną wiedzę, możliwości kadrowe, kontakty, znamy potrzeby i środowisko lokalne. Realizacja celu, jakim jest upamiętnienie cmentarza jest trudna. Wymaga zmiany świadomości, a to trwa pokoleniowo. Chcemy do tego podchodzić z rozwagą i powoli, ucząc innych i dając czas na stopniowe „dorastanie do odpowiedzialności” za siebie i innych. Poprzez nasze działania chcemy zdobyć sojuszników, pokazać korzyści wynikające z promocji wielokulturowości w powiecie oraz upowszechnić nasze działania. Myśl przewodnia wyrażona w Strategii Działania Stowarzyszenia SEEiK mówi: „Pamięć o przeszłości i ochrona dziedzictwa mniejszości to współczesna nauka tolerancji, która będzie w przyszłości ważna, bez umiejętności, której nie będzie można się poruszać w nowoczesnym świecie, jak dziś bez paszportu”.

Wiele z miejsc pamięci, kultu i śladów przeszłości uległa zapomnieniu lub zniszczeniu. Na terenie cmentarza żydowskiego w Mrągowie znajdują się śmietniki, droga, pralnie chemiczna i zieleńce. Miejsce to nie jest upamiętnione, a szczątki dawnych mieszkańców miasta zbezczeszczone. Teren gminy miejskiej oznaczony jest na mapce miasta Mrągowa i ulokowany w latach 60 XX w. wzdłuż ul. Robotniczej pod nr działek 118 i 119. Teren oznaczony jest również tak samo na mapce katastralnej z lat 20 XX w. Tyle, że właścicielem katastralnym była „Judische Gemeinde”. Na podstawie mapki sporządzonej przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydział Rolnictwa i Leśnictwa Powiatowego Biura Geodezji i Urządzeń Terenów Rolnych w Mrągowie z 22.01.1964r. /zgodnie z nr ks. zam. 9\64\, według której zaznaczono stan faktyczny i zmiany właściciela terenu, ze względu na rodzaj użytków i zmianę ich przeznaczenia, wynika: działka o nr 118 i 119 została podzielona. Na parceli 426/123 ustawiono transformator, na parceli 432/123 ustawiono słup elektryczny, przeprowadzono drogę do transformatora oddzielającą cmentarz komunalny o parceli 424/123 od  parceli 424/123, podzielonej pasem terenów zieleni parceli 431/120 od ulicy Lenina i parceli 425/123. Nic nie kolidowało już ze spokojem cmentarza należącego do gminy katolickiej, został on bowiem naturalnie osłonięty pasem zieleni. Według niemieckiej mapy katastralnej z 1913r. działki z roku 1964 czyli parcele 432/123, 425/123, 430/123, 426/123, 431/120 to działki 120 i 121, a nie 118 i 119 (z roku 1913 stanowiące własność gminy żydowskiej). Właścicielem działki o nr parceli 120 i nr karty mapy 26 ze stanu z roku 1913 była Waschulewska Emma /liczba porządkowa 3 art. mart. 175 wg. księgi wieczystej  t. 72 k. 1894/. 23.01.1964r. własność według nowego stanu nabył Skarb Państwa wraz z parcelami nr 424\123, 425\123, 426\123, 430\123, 432\123 z nr karty mapy 26, co stanowi przyjmowane przez nas dotychczas działki nr 118 i 119, a prawdopodobnie działki 120 i 121 wg. stanu z 1913r.  Z powyższego wynika, że cmentarz żydowski znajdował się na parceli nr 424/123 /mapka o nr karty 26 z 22.01.1964r./, a według mapy katastralnej z 1913r. zajmowałby część działki nr 116 i 117. Biorąc pod uwagę fakty, że: Żydzi przybywali na te tereny przynajmniej od 200 lat, albo i dłużej prowadząc handel na jarmarkach w Św. Lipce, Wyszemborku i Szestnie, lokując się na trasie handlowej, kupieckiej i pielgrzymiej do Św. Lipki przez Mrągowo wnoszę, że liczba grobów żydowskich była znaczna i nie mogła zajmować tylko 6 a i 48 m²/wyliczenie z działki nr 120 i 121/. Teren cmentarza powinien zatem być umiejscowiony na działkach nr 116  i 117 /oznaczenia zgodne z mapą z 1913r.,1964 i 1965/. Na parceli nr 425/123 wg. mapki z 22.01.1964r. w okresie późniejszym wybudowano budynek pod pralnię chemiczną. Działania hitlerowców nie zniszczyły cmentarza w całości. Niemcy starali się zniszczyć pamięć po Żydach budujących Mrągowo. Co miało wymiar propagandowy. Największych zniszczeń nagrobków dokonali osiedleńcy polscy. Po roku 1946 cmentarz zlikwidowali, a płyty nagrobne wykorzystano jako budulec schodów i budynków. Starosta musiał w tej sprawie wydać decyzję administracyjną. Dokument taki może znajdować się w Archiwum Państwowym w Olsztynie.

Teren cmentarza żydowskiego nie stanowił przedmiotu zainteresowania władz miejskich ani organizacji społecznych na terenie miasta Mrągowa. Zniszczony częściowo przez władze niemieckie został po wojnie zrównany z ziemią. Ludność z Kresów Wschodnich była niejednokrotnie nastawiona antysemicko. Podczas współcześnie prowadzonych badań spotkałem się z relacją o polskim narodowcu, który stał przed sklepem żydowskim i mówił „nie kupuj u Żyda”. Z relacji wynika także, że w od Wilna po Wołyń Żydzi i Polacy mieszkali we wspólnych skupiskach. Fakt, że doprowadzili do zniszczenia terenu cmentarza wskazuje na uprzedzenia narodowe. Konieczna jest więc zmiana świadomości mieszkańców miasta w tym zakresie   i prowadzenie działalności edukacyjnej. 

Sytuacja podobna dotyczy cmentarzy mazurskich, które pod przemożnym wpływem działalności człowieka albo braku potrzeby zachowania pamięci po ludziach budujących miasto  i ich kunszcie artystycznym zanika.

Miasto Mrągowo ze względu na swoją przeszłość jest miejscem szczególnym w skali całego kraju. W roku 1945, kiedy granice po wojnie zmieniały miejsce zamieszkania tysięcy ludzi, ten mały zakątek stanowił największą oazę autochtonów w województwie. Ludność niemiecka z byłych Prus Wschodnich nauczyła się żyć z nowymi osiedleńcami. Repatrianci w roku 1948 stanowili w tej mozaice 8%, osadnicy z ziem dawnej II Rzeczpospolitej 26,7%, a ludność autochtoniczna 65,3% ogółu populacji. W powstałej tak dużej różnorodności kulturowej znaleźli się: Ukraińcy, Białorusini, Litwini, Karaimowie, Rosjanie, Żydzi i Cyganie.

Określenie „Tygiel Narodów Europy” stanowi o charakterystyce miasta, miejscu łączącym tak wielu na nowej drodze i nieznanej ziemi.

Społeczność Mrągowa potrafiła zbudować wspólnymi siłami nową społeczność, wytworzyć życie kulturalne, zorganizować większe miasto i przygotować do życia przyszłe pokolenia.

W dzisiejszej dobie liczy się otwarty dialog i nie ma już miejsca na nietolerancję i wzajemne antagonizmy. Ubiegły wiek dostarczył wiele bólu i cierpień milionom. My mieszkańcy tego świata nie możemy już wszyscy razem więcej dopuścić do tak trwożących wydarzeń. Niewiele jednak się zmieniło w niektórych rejonach, a nasza wspólna przyszłość zależy od przygotowania i edukacji najmłodszych pokoleń dzieci i młodzieży. Powinno się pokazać, tak młodym, jak i starszym ludziom ważność tego dialogu.

Co robimy w ramach projektu

Zajęcia na temat historii mrągowskich Żydów dla dzieci z Mrągowa, zajęcia na temat Żydów dla dzieci z Prusinowa, zajęcia na temat tolerancji, może uda się zorganizować zajęcia dla nauczycieli.W 2009 r. realizowaliśmy projekt "Śladami mrągowskiego kirkutu i żydowskich mieszkańców Mrągowa.

W ramach projektu  został przeprowadzony konkurs „Tolerancja a Społeczeństwo Obywatelskie. Miejsce Żydów w kulturze i historii Mrągowa” im. Prof. Abrahama J. Heschela dla przedszkoli, uczniów szkół podstawowych i gimnazjum z terenu powiatu mrągowskiego. Zakupiono nagrody  dla uczestników konkursu. Stowarzyszenie SEEiK opracowało i wydrukowało programy edukacyjne. Każdy uczestnik konkursu otrzymał dyplom. Prace zostały umieszczone w przygotowanej prezentacji oraz na bloogu Stowarzyszenie SEEiK www.seeik.bloog.pl i czasopiśmie internetowym www.seeik.webpark.pl oraz załączone na płycie cd. Wykonane prace oraz materiały historyczne zgromadzone przez Stowarzyszenie zostały umieszczone na tablicach edukacyjnych. Stanowiły one element wystawy kroczącej, która została umieszczona w Centrum Kultury i Turystyki w Mrągowie, Bibliotece Pedagogicznej w Mrągowie oraz w Urzędzie Gminy i Miasta Mrągowo. W ramach  projektu zorganizowano warsztaty dotyczące edukacji międzykulturowej mniejszości Żydowskich w Polsce i na Mazurach. Zintegrowano 46 uczestników uczestników warsztatów, którzy oprócz poznania elementów  z historii i kultury Żydów byli zapoznani  ze strukturą grupy, pracowali w grupie, zajęcia wzmocniły wytworzoną już więź , szczególnie poprzez  realizację programu  „Prawa Noachidów”.W ten sposób zrealizowano zadanie polegające na przybliżeniu uczestnikom tradycji związanej z obyczajami żydowskimi. Warsztaty były prowadzone przez osobę posiadającą doświadczenie w  prowadzeniu zajęć.

W 2010 r. chcemy prezentować informacje o historii i kulturze Żydów mieszkańcom Mrągowa i okolic, z naszych doświadczeń wynika że jest to niezbędne działanie mające na celu edukację.

Styczeń 2010 r.

Wystawa: Polacy i Żydzi wspólne sąsiedztwo w Bibliotece Miejskiej w Mrągowie

Stowarzyszenie Edukacji Ekologicznej i Kulturalnej „SEEiK” w Mrągowie przygotowało wystawę dotyczącą działań stowarzyszenia względem Żydów w roku 2009 na terenie Mrągowa i okolic.       Na wystawie prezentowane są prace uczestników konkursu „Tolerancja a społeczeństwo obywatelskie. Miejsce Żydów w kulturze i historii Mrągowa” im. Prof. Abrahama J. Heschela. Konkurs został przeprowadzony w ramach projektu „Śladami mrągowskiego kirkutu i żydowskich mieszkańców Mrągowa”. Projekt był dofinansowany ze środków Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Na wystawie można również zobaczyć informacje dotyczące Prof. Abrahama Heschela i jednego z patronów naszego działania Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Wystawa znajduje się na parterze i I p. Biblioteki Miejskiej  w Mrągowie.

30 kwietnia 2010 rok

Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji „Pegaz” w Pieckach wystawa

„Polacy i Żydzi wspólne sąsiedztwo”

30 kwietnia 2010 r. w GOKSiR "Pegaz" w Pieckach zostanie zorganizowana wystawa "Polacy i Żydzi wspólne sąsiedztwo". Podobna odbyła się w Mrągowie na początku roku 2010, dzięki uprzejmości

CKiT w Mrągowie i Biblioteki Miejskiej.

Stowarzyszenie Edukacji Ekologicznej i Kulturalnej "SEEiK" w Mrągowie przygotowało wystawę dotyczącą działań stowarzyszenia względem Żydów w roku 2009 na terenie Mrągowa i okolic. Wystawa stanowi kontynuację projektu "Śladami mrągowskiego kirkutu i żydowskich mieszkańców Mrągowa". Jest to pierwszy tego typu projekt realizowany na terenie powiatu mrągowskiego i o tym profilu nawet w skali województwa.