"Przywróćmy Pamięć" edycja 2007-2008
BIELSK PODLASKI - Zespół Szkół im. Adama Mickiewicza
Kim jesteśmy
BIELSK PODLASKI - Zespół Szkół im. Adama Mickiewicza
Koordynatorką projektu jest pani Anna Niegierewicz.
Społeczność żydowska w naszej miejscowości
Społeczność żydowska w Bielsku Podlaskim...
W Bielsku Podlaskim (w języku jidysz: Bielsk Podliask) pierwsi Żydzi pojawili się w piętnastym wieku, a w 1542 roku powstała gmina żydowska z synagogą i cmentarzem. W okresie międzywojennym Bielsk Podlaski zamieszkany był przez około 2.500 Żydów.
W Żydowskim Instytucie Historycznym odnaleźliśmy opis historii getta w Bielsku Podlaskim, sporządzony w 1948 roku. Niestety, nie znamy autora tych zeznań. "26 czerwca 1941r. Niemcy zajęli nasze miasto. Od razu pierwszego dnia zostało rozstrzelanych kilku Żydów. (...) W kilka dni później został wydany rozkaz noszenia przez Żydów na piersiach i na plecach sześciokątnych żółtych gwiazd. W dziesięć dni po ich przybyciu, zostało aresztowanych 30 mężczyzn spośród inteligencji żydowskiej, którzy zostali zamordowani w barbarzyński sposób i do dnia dzisiejszego nie wiadomo, gdzie się znajdują ich zwłoki. Do tego aktu przyczyniły się miejscowe wyrzutki społeczeństwa, którzy zestawili tą listę. Następnie wydano zarządzenie, że Żydom nie wolno mieszkać razem z aryjczykami i w przeciągu jednego dnia zmuszeni zostali wynieść się ze swoich domów i zamieszkać w domach wyłącznie żydowskich. Nie zdążyli się Żydzi urządzić w ten sposób, gdy znów został wydany rozkaz, że Żydzi muszą mieszkać w oddzielnych dzielnicach i znów zmuszeni byli przenosić się dalej.
W miesiąc później, na wskutek prośby grupy miejscowych antysemitów: wyrzutków społeczeństwa, zostało wydane rozporządzenie utworzenia "getta". Cała ludność żydowska została zgrupowana na kilku ulicach, które sami musieli odgrodzić od "aryjskiej strony". Nie mając materiału rozbierali swoje meble, różne sprzęty: w ten sposób stanął płot odgradzający żydowską dzielnicę od reszty miasta. Zaraz po tym została nałożona na ludność żydowską wielka kontrybucja (...).
Następnie wydano rozporządzenie, by zebrano wszystkie tałesy, sejfer - tory i inne religijne księgi i sami Żydzi musieli je spalić w jednym miejscu. Wszystkim pobożnym Żydom kazali ściąć brody. Zabroniono modlić się. Przez jakieś fałszywe doniesienie zastrzelono dwóch żydowskich policjantóów i czterech innych Żydów. Żydzi musieli pracować przy upiększaniu miasta. Budowali parki, pracowali w niemieckich firmach. W każdą niedzielę cała ludność żydowska, kobiety, dzieci i starcy musieli zamiatać ulic miasta. Przy tej pracy urządzano całe widowisko: bito ich, śmiano się z nich, potrącano. Żydzi starali się pracować we wszystkich przedsiębiorstwach, fabrykach, wytwórniach niemieckich myśląc, że tym wykupią swoje życie.
2 listopada 1942 r. w pewien piękny wieczór getto zostało okrążone przez ss-owców i żandarmerię, zostało oświetlone dookoła. Kto z getta przybliżał się do drutów, zostawał natychmiast rozstrzelany. Byłyby wypadki ucieczki, lecz nie udawało się. Rozstrzelanych przerzucano z powrotem przez płot do getta. Ze wszystkich okolicznych miasteczek jak: Boćki, Brańsk, Orla zostali Żydzi przywiezieni do getta bielskiego. Ciasnota była straszna, nie starczało nie tylko doów, ale i chlewów, gdzie ukryć głowę. Spali na ulicach, na deszczu, w błocie. Zaczęły się szerzyć choroby. Tak minął tydzień i zaczęto wywozić transporty do Treblinki (.). Tak trwało do 11-go listopada 1942 roku, po obiedzie rozstrzelano ostatnich 78 Żydów z Bielska, którzy znajdowali się w szpitalu. Przy tym były dwie kobiety, które były przy rodach. Zamordowano ich w sposób następujący: wykopano rów, kazano im się położyć w jeden rząd, rozstrzelano ich, a następnie kazano się położyć na nich i utworzono drugą warstwę i w ten sposób powstały cztery warstwy. Tak zostało zlikwidowane getto w Bielsku".
Obecny cmentarz żydowski w Bielsku Podlaskim założono w 1807 roku. Nekropolia usytuowana jest przy drodze wylotowej z Bielska w kierunku Brańska. Cmentarz używany był również przez Żydów mieszkających w Czyżach, Hajnówce i Augustowie. Przed wojną kirkut zajmował powierzchnię około trzech hektarów, systematycznie zmniejszaną do obecnej powierzchni około 1,5 hektara. Większość nagrobków zniszczono w czasie wojny oraz po jej zakończeniu. Ocalało niewiele macew, zachowały się natomiast betonowe nagrobki charakterystyczne dla nekropolii żydowskich na Podlasiu. W czasie okupacji cmentarz był miejscem rozstrzeliwań, fakt ten upamiętnia pomnik, na którym wyryto napis: "Miejsce egzekucji obywateli polskich narodowości żydowskiej, rozstrzelanych w latach 1941 - 1944 przez żandarmerię i gestapo Niemiec hitlerowskich. We wspólnej mogile spoczywa ponad 200 osób. Cześć ich pamięci." Na cmentarzu znajdują się również dwa nagrobki ufundowane stosunkowo niedawno przez potomków bielskich Żydów. Teren cmentarny jest częściowo ogrodzony, częściowo ograniczony wysokim urwiskiem ziemnym.
Co robimy w ramach projektu
WITAJCIE :)
W roku szkolnym 2007/2008 ponownie przystąpiliśmy do projektu ,, Przywróćmy pamięć ''. Mamy już nawet pewnie plany. Już na początku listopada urządzamy w naszej szkole ,,Wieczór przy szabasowych świecach'' Najpierw przedstawimy prezentację multimedialną na temat spoleczeństwa żydowskiego w naszym mieście - Bielsku Podlaskim. Następnym punktem naszego spotkania będzie montaż słowno-muzyczny. Będziemy recytować wiesze m.in. ,,Handel Handel'' , ,,Równouprawnienie'' , ,,Żydom polskim'' . Później opowiemy o tradycjach i życiu Żydów. Zatańczymy także żydowski taniec. Wieczór zakończymy inscenizacją szabasu.
KONKURS NA NAJŁADNIEJSZĄ ULOTKĘ .
W marcu ogłosilismy konkurs na najładniejsza ulotkę prezentującą Bielsk Podlaski jako miasto wielu kultur z elementem historii Żydów.
Do konkursu przystąpilo 50 osób - ulotki były różnej jakości , ale bardzo dużo prezentowało wysoki poziom i komisja miała problem z wytypowaniem 3 głównych miejsc.
Po burzliwych obradach ustalono 3 pierwsze miejsca:
1.Zuzanna Korolczuk
Anna Antoniuk
2.Anna Leoniuk
Żaneta Młodzianowska
3.Magdalena Bogdanowicz
Pani Dyrektor wręczyla dyplomy i pamiątkowe nagrody.
Co planujemy na kolejnym etapie projektu
Nasze późniejsze plany :
- sporządzenie ulotek
- potrawy na szabasową kolację
- wizyta na wystawie w synagodze w Orli
- porządkowanie cmentarza w Bielsku Podlaskim
- przygotowanie prezentacji o Żydach w Bielsku Podlaskim