"Przywróćmy Pamięć" edycja 2007-2008

PLUSKOWĘSY - Gimnazjum nr 1

Kim jesteśmy

PLUSKOWĘSY - Gimnazjum nr 1. Tworzymy Koło Historyczne pod nazwą "KLIO".

Zasadniczym polem naszych zainteresowań jest region - jego kultura, przeszłość, architektura. W kręgu naszych zainteresowań jest tematyka żydowska - przedwojenne dzieje żydowskich mieszkańców Chełmży i okolic.

Dlaczego realizujemy projekt

Realizujemy projekt, ponieważ chcemy:

- być otwarci na inne wyznania, poglądy, uczyć się tolerancji,

- poznać i szerzyć w naszym środowisku wiadomości o ciekawej i mało znanej kulturze żydowskiej,

- spowodować, aby nasze pokolenie, młodzież wiedziała, że Żydzi żyli kiedyś wspólnie z naszymi przodkami, byli ich sąsiadami, przyjaźnili się a może i nienawidzili - chcemy odkryć prawdę i ujawnić ją otoczeniu - naszym rówieśnikom.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Obecnie w Chełmży - mieście oddalonym o 5 kilometrów od wsi, w której znajduje sie nasze gimnazjum - Pluskowęs - nie ma ludności pochodzenia żydowskiego. Jednakże przed II wojną światową istniała tu, nieliczna wprawdzie, wspólnota żydowska. Żydzi zajmowali sie głównie handlem, posiadali swoje sklepiki i niewielkie zakłady, zgodnie współżyjąc z pozostałymi mieszkańcami miasta. Posiadali synagogę, którą hitlerowcy zniszczyli podczas II wojny.

Podczas wojny w Bocieniu i Szerokopasie przebywały więźniarki - Żydówki, które przywieziono lub przygnano (pieszo) z OK w Stutthofie.

Co robimy w ramach projektu

Naszym celem jest:

- poznanie historii Żydów poprzez czytelnictwo różnych książek, czasopism, śledzenie wiadomości, zawartych na stronach internetowych,

- poznanie kultury żydowskiej,

- poznanie kuchni, muzyki, cyklu życia społeczności żydowskich, sztuki, obyczajów itp. poprzez organizowanie konkursów plastycznych, zajęć kulinarnych, oglądanie filmów,

- zainicjowanie działań mających na celu upamiętnienie społeczności żydowskiej w Chełmży poprzez wmurowanie tablicy pamiątkowej na budynku stojącym w miejscu nieistniejącej synagogi oraz na terenie kirkutu,

- zorganizowanie wycieczki do Krakowa i udział w "Marszu Żywych" - jest to zależne od uzyskania funduszy na ten cel,

- dbałość o miejsce pochówku Żydówek - więźniarek podobozu OK w Stutthofie, które znajduje sie w pobliżu szkoły we wsiach Grodno i Dźwierzno.

W ramach projektu przeprowadzamy wywiady z ludźmi, którzy byli dziećmi podczas II wojny światowej i pamiętają pobyt żydowskich więźniarek. Odwiedziliśmy pana Lecha Góreckiego, który w chwili wybuchu wojny miał 8 lat. Nasz rozmówca ma świetną pamięć i potrafił przekazać nam wiele interesujących szczegółów ze swojego życia oraz z życia Żydówek. Zrobiliśmy kilka zdjęć (są w naszej galerii) oraz nagraliśmy całą rozmowę. Z tego materiału napiszemy artykuł do naszych regionalnych gazet.

Pan Górecki dał nam "namiary" na osoby, które mogłyby jeszcze wzbogacić nasz zasób wiedzy o pomordowanych Żydówkach i ich życiu.

Dzięki Panu Góreckiemu trafiliśmy do Pani Genowefy Dejewskiej, mieszkanki Dźwierzna. Pani Genowefa ma w tej chwili 85 lat, a podczas wojny była młodą dziewczyną. Opowiedziała nam o tym, jak wspólnie z Żydówkami pracowała na ziemi u osadnika niemieckiego. Polkom nie wolno było kontaktować się z Żydówkami ani udzielać im żadnej pomocy - mimo to polskie dzieci i dorośli dawali często więźniarkom jakieś jedzenie. Pani Genowefa pamięta, jak żywiono więźniarki - otóż w ogromnym garze gotowano dla nich "zupę" - był to wrzątek, w którym pływały liście kapusty, czasami ziemniak. To był posiłek kobiet po ciężkiej pracy w polu. Strój Żydówek był skąpy - na nogach nosiły chodaki - buty z drewna, nie miały ciepłych ubrań, otulały się przed zimnem tym, czym miały. Pani Genowefa pamięta, że Żydówki mieszkały w dawnej owczarni oraz w szopach. Obok domu Pani Dejewskiej nadal stoi pompa, z której korzystały Żydówki. Do dzisiaj mieszkańcy czasami biorą z niej wodę. Zdjęcia z wywiadu - w naszej galerii.

Wywiad z Panią Ostrowską, mieszkanką wsi Dźwierzno - z treścią wywiadu można zapoznać się w dziale Moje pliki.

Uczestniczyliśmy w szkoleniu w Bydgoszczy 24 listopada 2007 roku. Nasza grupa, dzięki udziałowi w szkoleniu, dowiedziała się, jak poszukiwać sponsorów, jak planować przedsięwzięcia, jak propagować ideę programu "Przywróćmy Pamięć". Trenerzy wykonywali zdjęcia - można je obejrzeć w naszej galerii.

Przedstawiamy jedno z przedsięwzięć, polegające na poznaniu tajników kuchni żydowskiej.

W ramach tego przedsięwzięcia wykonaliśmy następujące działania:

1. Wykonaliśmy gazetkę pt."Cymes, kugiel, bajgle czyli coś o kuchni żydowskiej". Na płytach ze styropianu umieściliśmy wiadomości o kuchni żydowskiej, wyjaśniliśmy, co to znaczy "kuchnia koszerna", podaliśmy kilka przepisów na smaczne desery, zamieściliśmy informacje o świętach żydowskich oraz o potrawach, jakie spożywa się podczas tych świąt;

2. Kupiliśmy książkę kucharską z przepisami koszernymi,

3. Piekliśmy macę - zdjęcia w galerii,

4. Gotowaliśmy cymes z marchewki - zdjęcia w galerii,

5. Częstowaliśmy kolegów i nauczycieli naszymi "wyrobami" - bardziej smakował wszystkim cymes!

Wszystkie produkty potrzebne do w/w potraw przynieśliśmy z domu - nasze mamy korzystają z niektórych przepisów.

 

Uczestniczyliśmy w Marszu Żywych w Oświęcimiu - to było niezapomniane przeżycie

Uczymy się tańca żydowskiego do melodii "Mayim, mayim". Idzie nam nieźle. Z tym tańcem wystąpimy z okazji Święta Szkoły, które przypada 16 maja.

 

Dokonaliśmy odsłonięcia tablicy pamiątkowej, poświęconej Żydom z Chełmży. Uroczystość ta odbyła się 14 maja. W odsłonięciu uczestniczyli zaproszeni goście: wicestarosta Dariusz Meller, Przewodniczący Sejmiku p. Andrzej Siemianowski, Przewodniczący Rady Gminy Chełmża p. Janusz Iwański oraz kilkoro radnych gminy, wiceburmistrz Miasta Chełmży p. M. Kuffel oraz niektórzy członkowie rady Miasta. Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego reprezentował p. Jan Kuberski, natomiast Gminę Żydowską Wyznaniową p. Michał Rucki i p. Krystyna. Przybyli również zaproszeni przez nas świadkowie - p. Henryk Karłowski i p. Lech Górecki.

Obecni byli również uczniowie - dzięki którym ten projekt został zrealizowany.

Goście przybyli do Gimnazjum w Pluskowęsach, gdzie zostali zapoznani z działaniami młodzieży w ramach projektu i obejrzeli prezentację, przygotowana przez uczniów. Po poczęstunku udali się do miejsc, związanych z martyrologią kobiet żydowskich - do Grodna i Dźwierzna. Pod pomnikami zostały złożone kwiaty. Następnie wszyscy pojechali do Chełmży i dokonano odsłonięcia tablicy.

Wmurowanie i odsłonięcie tablicy odbiło się echem wśród mieszkańców Miasta I Gminy Chełmża - były dyskusje, artykuły w prasie i liczne pytania. Zdjęcia z uroczystości znajdują się w Naszej Galerii

Uczestniczyliśmy w Ogólnopolskiej Prezentacji Projektów w Warszawie 1 czerwca 2008 r.

 

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

Chcielibyśmy upamiętnić mieszkańców Chełmży pochodzenia żydowskiego, którzy spoczywają na swoim cmentarzu. Na razie jest to duży problem. Myślę, że w przyszłym roku szkolnym zintensyfikujemy działania i uda się postawić obelisk z tablicą.

Kto nam pomaga

Jednym z naszych przedsięwzięć jest upamiętnienie żydowskich mieszkańców Chełmży poprzez wmurowanie tablicy pamiątkowej w miejscu, gdzie stała ongiś synagoga. W tym przedsięwzięciu naszymi sojusznikami są Starostwo Powiatowe w Toruniu, Urząd Miasta Chełmży oraz Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. FODZ oraz Starostwo są szczególnego rodzaju sojusznikami - współfinansują tablicę.

Pomoc FODZ przejawia się także w innym wymiarze - jest to doradztwo we wszelkich sprawach, które dotyczą naszych działań. Szczególnie cenimy sobie życzliwość, fachowość i, co też jest ważne, szybka reakcja na nasze problemy, pytania.

Udało nam sie pozyskać 3 sponsorów - osoby prywatne, mieszkańcy Chełmży. Po przedstawieniu projektu, który realizujemy, panowie udzielili nam pomocy finansowej. Część tej sumy przeznaczymy na sfinansowanie wyjazdu do Warszawy na Ogólnopolską Prezentację.

 

Idea programu "Przywróćmy Pamięć" nie jest obca Radzie Rodziców Gimnazjum w Pluskowęsach. Dzięki wsparciu finansowemu Rady mogliśmy pojechać "za grosze" do Bydgoszczy na szkolenie. Nasi Rodzice wiedzą, czym się zajmujemy i popierają naszą działalność.

Przygotowaliśmy podziękowania dla sponsorów - na naszym "papierze firmowym"; nasz "papier firmowy zamieściliśmy w Naszych plikach.

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

Udało nam się nawiązać kontakt z synem Żydówki - więźniarki, która zmarła podczas pobytu na naszym terenie. Pan Policzer mieszka z córką w Kanadzie w Vancouver. W listopadzie przyjechał do Pluskowęs, aby porozmawiać o naszym programie - niestety opiekun koła historycznego był w tym dniu w Toruniu z młodzieżą na filmie "Katyń". Pan Policzer przyjechał z tłumaczem, panem Janem Rucińskim z Torunia, z którym jesteśmy w kontakcie mailowym i osobistym. Dzięki temu kontaktowi udało się uzyskać 5 zeskanowanych stron książki, która ukazała się w Kanadzie. Książkę tę napisała nieżyjąca już Żydówka, która przeżyła obóz w Bocieniu i doskonale znała matkę Pana Policzera. To dla nas duże zaskoczenie i cenna znajomość. Chcemy ją kontynuować.

Znajomość z p. Adamem Policzerem nabiera rumieńców! Poprzez naszego pośrednika, pana Rucińskiego, przekazaliśmy Panu Adamowi i jego córce Anie zdjęcia z naszej działalności a także film, który został nakręcony podczas prezentacji "Śladów Przeszłości". Tak sie złożyło, że Państwo Policzer byli zachwyceni tym, co robimy. Ostatnio do szkoły dotarła przesyłka z Vancouver, zawierająca list, zdjęcia oraz czek na 500$ !!! W liścia Pan Adam pisze, że jest nam naprawdę wdzięczny za to, że przypominamy społeczeństwu o tych ciężkich czasach, dla niego te sprawy są ciągle żywe. Zdjęcia przedstawiają matkę i ciotki Pana Adama oraz wspólne zdjęcia pana Adama i jego córki Any z Dyrektor naszej szkoły, p. Hanną Antkowiak. Pieniądze, które otrzymaliśmy, możemy przeznaczyć na doposażenie biblioteki w odpowiednia literaturę lub na sfinansowanie jakiegoś wyjazdu. Zdjęcia są umieszczone w naszej galerii.

Zakupiliśmy 3 pozycje książkowe.

Jako nauczyciel historii, opiekun i inspirator działań uczniowskich jestem dumna z tego, że udało mi się zachęcić młodzież mojej szkoły do podejmowania dość trudnych i odpowiedzialnych zadań. Myślę, że podobne działania będziemy podejmowali w przyszłym roku szkolnym.