Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego

"Przywróćmy Pamięć" edycja 2007-2008

PIASTÓW - Gimnazjum nr 1 im. Zbigniewa Gęsickiego

Kim jesteśmy

PIASTÓW - Gimnazjum nr 1 im. Zbigniewa Gęsickiego.

Dlaczego realizujemy projekt

Program "Przywrócmy Pamięc " realizujemy dlatego, że bardzo nam zależy, aby w naszym kraju żyło się spokojnie a ludzie w nim byli sobie przyjaźni. Nie podoba nam się to, że niektórzy mieszkańcy Piastowa są nieżyczliwi dla mniejszości etnicznych czy przesiedleńców.

Mieszkają u nas uchodźcy z Kazachstanu, Armenii, Białorusi, Rumunii. Dzieci tych narodowości chodzą do naszych szkół i ciężko jest im znaleźc przyjaciół. Trudno pogodzic się z faktem, że choć w Piastowie nie mieszkają Żydzi, wśród dorosłych i młodzieży utrwalił się stereotyp Żyda nieudacznika i cierpiętnika. Wydaje nam się to bardzo krzywdzące i nieetyczne. Chcemy to zmienić.

Na lekcjach wychowawczych, historii i języku polskim uczymy się o tolerancji i ich granicach. Mówiąc o tolerancji, myślimy również o zwykłym ludzkim szacunku i prawie do inności. Przecież naród żydowski nie zagraża naszej suwerenności, ma ciekawą kulturę i przeszłość, która jest częścią naszej narodowej historii, więc dlaczego tak się dzieje?

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

W Piastowie nie było zbyt wielu Żydów. Dlaczego?
Na terenie dziesiejszego Piastowa istniały dwie miejscowości: Utrata i Żdżary.
Dokumenty parafialne z XVI w. informują, że Żdżary były wsią duchowną należącą do parafii żbikowskiej. W 1865 roku majątek ten został skonfiskowany przez władze zaboru rosyjskiego. Następnie grunty nabyli rosyjscy ziemianie. W pierwszej dekadzie XX w. współwłaściciele majątków Konotopa i Żdżary rozpoczęli ich parcelację. Konotopa została podzielona na gospodarstwa rolne, a grunta żdżarskie zostały rozczłonkowane na kolonie. Wytyczono ulice i poszczególne działki. Sprzedaż ich prowadził na podstawie ponawianych pełnomocnictw współwłaścicieli Wiktoryn Sonin. Złożył on w Wydziale Hipotecznym Warszawskiego Sądu Okręgowego zastrzeżenie, że nabywcami działek nie mogą być wyznawcy religii mojżeszowej.

Na podstawie wywiadu z panią Żbikowską wywnioskowaliśmy, że na terenie Piastowa w okresie przedwojennym mieszkało niewiele rodzin żydowskich. Pani Żbikowska pamięta szewca i jego córkę Haję (dom, w którym mieszkał już nie istnieje) oraz

Piastów gościł wielu obywateli pochodzenia żydowskiego w czasie okupacji hitlerowskiej. Oczywiście byli to przede wszystkim uciekinierzy z warszawskiego i pruszkowskiego getta.

O jednej takiej rodzinie dowiadujemy się ze wspomnień pani Joanny Olczak- Ronikier, autorki biograficznych wspomnień "W ogrodzie pamięci". Pani Joanna z mamą i babcią ukrywały się w domu pani Janiny Grabowskiej i jej córki, Ireny przy ulicy Reja 17. Pani Irena Grabowska była kurierem "Zagrody" - Oddziału Łączności Zagranicznej Komendy Głównej AK, zajmowała się m.in. szukaniem schronienia dla uciekinierów, organizowaniem broni i żywności. Dnia 7 marca 1944 roku została aresztowana na Pawiaku, a 26 kwietnia 1944 roku po ciężkim śledztwie rozstrzelano ją. Po latach otrzymała medal "Sprawiedliwy wśród narodów świata".

Co robimy w ramach projektu

Celem naszego projektu jest budzenie sympatii i zainteresowania historią i kulturą żydowską wśród młodzieży i mieszkańców Piastowa.

Planujemy:

- Badanie związków historii Piastowa z narodem żydowskim: przeprowadzenie wywiadów z mieszkańcami Piastowa, szukanie śladów bytności Żydów (archiwa, biblioteki);

- Poszerzanie wiedzy poprzez udział w wycieczkach, warsztatach;

- Zorganizowanie w naszej szkole spotkań o charakterze edukacyjnym: sympozjum naukowe, wieczornica poetycka "W duchu tolerancji";

- Opiekę nad cmentarzami lub innymi miejscami należącymi do kultury żydowskiej: dbanie o cmentarz; Pruszków: odczytywanie z nagrobków informacji o zmarłych, poznawanie rytuałów religijnych i pisma hebrajskiego;

- Organizowanie wystaw poświęconych sztuce związanej z kulturą żydowską, przeprowadzenie konkursu plastycznego, przygotowanie przedstawienia teatralnego i pokazanie go miastu w MOK-u w Piastowie.

Co już zrobiliśmy?

Odbyliśmy wycieczki do Warszawy: Szlakiem niepodległości (udział Żydów w Powstaniu Warszawskim).

Opracowaliśmy albumiki.

Odbyliśmy wycieczkę: Religie świata.

Przeprowadziliśmy wywiad z p. Żbikowską i go opracowaliśmy.

Mamy już gotowy scenariusz przedstawienia teatralnego według powieści I. Mangera"Raj"

Byliśmy na lekcji w ŻIH-u

28 stycznia uczciliśmy udziałem w uroczystościach przed pomnikiem Bohaterów Getta. Wszystko co tam zobaczyliśmy i usłyszeliśmy zrobiło na nas ogromne wrażenie.

Zrobiliśmy okolicznościową gazetkę "Nigdy więcej Holokaustu".

30 stycznia byliśmy na promocji książki pana Mariana Skwary :"Pruszkowscy Żydzi"

Wystaraliśmy się o dokumenty dotyczące pani Ireny Grabowskiej , znajdujące się na Pawiaku

11.94 08 r. Wreszcie ujrzeliśmy cmentarz żydowdki w Pruszkowie

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

Przygotowujemy wywiad z Panem B. Jagielskim - dziennikarzem, autorem ksziążek o tematyce historycznej, zasłużonym mieszkańcem Piastowa.

Szukamy materiałów do prezentacji na sympozjum.

Odbyliśmy szkolenie.

Mamy gotowy scenariusz przedstawienia:"Opowieść o rozstaniu z moim przyjacielem Szczylkiem", w oparciu o powieśc I. Mangera.

Wybieramy się w poniedziałek 17 stycznia do Żydowskiego Instytutu Historycznego na lekcję muzealną, będziemy poznawać kulturę i tradycje narodu żydowskiego.

Wybieramy się na wieczór autorski z P. Marianem Skwarą, autorem książki "Pruszkowscy Żydzi"

Szukamy śladów pani Ireny Grabowskiej, która zmarła na Pawiaku. Stąd będziemy mieli kopię dokumentów. W Muzeum Niepodległości natrafiliśmy na jej zdjęcie.

Wybieramy się na cmentarz żydowski w Pruszkowie.

Przygotujemy "Smutną lekcję historii" z okazji rocznicy powstania w warszawskim getcie.

Kto nam pomaga

Jak na razie autorka projektu, pani A. Tomaszewska oraz p. Brzeska z ŻiH-u.

Pani Lidia Kaczor prowadzi zajęcia taneczne i przygotowuje tańce do naszego spektaklu.

Pani dyr. naszego gimnazjum Wanda Wojtczuk

Z czego jesteśmy szczególnie dumni