"Przywróćmy Pamięć" edycja 2007-2008

CZŁUCHÓW - Gimnazjum nr 1

Kim jesteśmy

Jesteśmy uczniami Gimnazjum nr 1 w Człuchowie. W programie "Przywróćmy pamięć" bierzemy udział już drugi rok. Jesteśmy członkami Szkolnego Klubu Europejskiego "EUROPUS" i działamy po kierunkiem p. Katarzyny Kordykiewicz.

Dlaczego realizujemy projekt

Projekt realizujemy po to, aby pamiętać o wielokulturowaości Człuchowa. Pamiętać i przypominać wszystkim mieszkańcom Człuchowa, że obok siebie żyły i mieszkały społeczności: polska, niemiecka i żydowska. To one wspólnie współtworzyły kulturę i historię naszego miasta.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Żydzi w Człuchowie 

Początki Żydów w Człuchowie sięgają przełomu XV i XVI wieku. Prawdopodobnie już około 1570 roku pobudowano w Człuchowie synagogę. Inwentarz Starostwa Człuchowskiego z 1748 roku wymienia w Człuchowie szesnaście rodzin żydowskich tj. około 100 osób. W 1772 roku zamieszkiwało nasze ziemie już 213 osób wyznania mojżeszowego, którego własnościami były: dom rytualny, cmentarz i szkoła żydowska. Życie codzienne skupiało się w północnej części miasta ( obecnie plac Wolności - dworzec PKS) zwanej Judenviertel. Cmentarz żydowski położony był na terenach obecnego dziedzińca i alejek przed Gimnazjum nr 1 ( dawna Tysiąclatka). Liczba społeczności żydowskiej wzrosła w kolejnych latach, co było związane z ustawą, a dnia 02 maja 1773 roku, w której nakazano osiedlać się Żydom w większych skupiskach ludności. W związku z tym nastąpił przyrost tej społeczności w miastach. Wg planu miasta Człuchowa z 1793 roku było już 180 osób wyznania mojżeszowego. Na planie możemy znaleźć 30 posesji żydowskich. Według ewidencji ludności z 1835 roku w mieście było już 364 Żydów, którzy na mocy ustawy z 11 marca 1812 roku otrzymali prawa obywatelskie i przybrali sobie nazwiska. W 1895 roku w Człuchowie było 367 Żydów. Jak widać momentami społeczność ta stanowiła nawet 30 procent mieszkańców Człuchowa.  Z początkiem XX wieku liczba Żydów w Człuchowie maleje. W 1900 roku było ich 244, a w 1912 roku - 222. Ich liczba nadal spadała, aż do nocy kryształowej, kiedy to Niemcy spalili synagogę żydowską i wywieźli ostatnich 63 Żydów do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

Co robimy w ramach projektu

ODSŁONIĘCIE TABLICY UPAMIĘTNIAJĄCEJ CMENTARZ ŻYDOWSKI W CZŁUCHOWIE.

Dnia 5 grudnia 2007 roku odbyło się uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej były cmentarz żydowski w Człuchowie. W uroczystości udział wzięli przedstawiciele władz miasta, dyrekcja, nauczyciele i uczniowie Gimnazjum, dyrektorzy jednostek kulturalnych oraz zaproszeni goście.

Przez dwa lata inicjator akcji - pani Katarzyna Kordykiewicz, nauczycielka historii w Gimnazjum nr 1 w Człuchowie, wraz z uczniami, przygotowywali się do tej uroczystości. Poszukiwanie materiałów źródłowych na temat człuchowskich Żydów, poznawanie ich życia, obyczajów, kultury i religii było ciekawą lekcją nie tylko historii, ale i tolerancji.

Tablica została przygotowana przy pomocy FODZ w czterech językach: polskim, niemieckim, angielskim i hebrajskim.  Do projektu chętnie dołączyły władze miasta Człuchowa organizując kamień i finansując prace kamieniarskie. Samej uroczystości odsłonięcia tablicy dokonała przewodnicząca Rady Miasta Człuchowa pani Maria Danuta Kordykiewicz.

Po odsłonięciu tablicy zaproszeni goście przeszli do szkoły, gdzie odbył się wykład na temat historii człuchowskich Żydów przygotowany przez prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemii Człuchowskiej pana Wiktora Zybajłę. Pan Wiktor, z wykształcenia historyk, przypomniał gościom, że przez stulecia obok siebie w Człuchowie żyły trzy nacje, które wypracowały wspólny dorobek: polska, niemiecka i żydowska. Po ludności żydowskiej pozostały obecnie nieliczne ślady, tylko  budynki przy ulicach: Batorego i Rynek. Dziejów człuchowskich Żydów - ofiar Holokaustu - nie miał kto spisać.

Po wykładzie zaproszeni goście mogli obejrzeć widowisko, przygotowane przez uczniów pod okiem p. A. Styczeń i p. A. Kamińskiego, na którym pokazano, jak Żydzi po raz kolejny w historii stali się narodem wygnanym.

Uroczystość zakończyła wystawa pt. "Kultura żydowska", w trakcie której  zaproszeni goście mogli skosztować ciast i napić się dobrej kawy.