"Przywróćmy Pamięć" edycja 2008-2009

ORLA - Zespół Szkół z dodatkowym nauczaniem języka białoruskiego im. Ziemi Orlańskiej

Kim jesteśmy

ORLA - Zespół Szkół z dodatkowym nauczaniem języka białoruskiego im. Ziemi Orlańskiej

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Według spisu z 1616 roku w Orli było 17 domów żydowskich i bożnica drewniana. W 1655 roku mieszkało tu 540 Żydów obok ludności prawosławnej i katolickiej. Sprzyjające warunki osiedlania się Żydów spowodował, że w 1633 roku stanowili oni prawie połowę ludności liczącego ok. 800 mieszkańców miasta. Najwięcej Żydów mieszkało przy ulicy Narewskiej. Tu znajdowała się murowana synagoga. Należy zaznaczyć, że Orla była początkiem osadnictwa Żydów już w przełomie XVI i XVII wieku. W 1765 roku gmina Żydowska w Orli wraz z okolicznymi wsiami liczyła 1358 wyznawców mojżeszowych i była dwukrotnie większa od gminy Białostockiej. W 1799 roku Orla liczyła 486 mieszkańców w tym 102Żydó. Licząca w 1867 roku 1375 mieszkańców Orla z każdym rokiem stawała się miastem o coraz większej przewadze ludności żydowskiej. Żydów było w Orli około 91 %. Na początku XX wieku włość i sama Orla przeżywała nie spotykany w dotychczasowej historii rozkwit demograficzny. Nigdy wcześniej w Orli nie mieszkało aż 4286 mieszkańców ( stan sprzed końca 1900r. ). Przeważali Żydzi, których było 3678 ( ponad 80 % ). Poza tym w granicach parafii prawosławnej zamieszkiwało 91 rzymskich katolików. U schyłku roku 1921 roku w parafii Orla zamieszkiwało 1913 wyznawców prawosławia. Ogólna liczba mieszkańców Orli wynosiła, 1518 z czego 1167 stanowili Żydzi. Niespodziewany atak III Rzeszy na Związek Radziecki z niepokojem przyjęła społeczność żydowska. W czerwcu 1941 roku Orlańska gmina Żydowska liczyła ponad 2000 osób, co stanowiło 70 % mieszkańców Orli. Wkrótce wszyscy Żydzi z Orli zostali przemieszczenie do getta w Bielsku. Po eksterminacji Żydów Orla opustoszała. W miasteczku pozostało niespełna 800 Białorusinów i kilkudziesięciu Polaków. Z oralańskich nie uratował się prawie nikt. Ocaleli tylko Ci, którzy przed 1941 r. zostali zwerbowani do armii radzieckiej i przeżyli wojnę.

 

Co robimy w ramach projektu

 - Przeprowadzamy wywiady z najstarszymi mieszkańcami Orli oraz okolicznych wsi, w celu zebrania relacji historycznych, świadectw obecności Żydów w Orli, poznania indywidualnych historii (jak żyli, czym się zajmowali, jakimi byli kolegami sąsiadami, ludźmi). O przedwojennej historii Orli i ludności żydowskiej opowiedziały nam już dwie panie - z Szerń oraz z Orli.  

- Zbieramy również informacje o historii Żydów oraz ich kulturze i tradycjach – muzyka, taniec, pisarze i poeci, kuchnia, święta. 

 

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

- sfotografowanie i opisanie istniejących zabytków kultury żydowskiej w Orli.

- opieka nad cmentarzem żydowskim w Orli.

- wyjazd na spektakl do Teatru Żydowskiego w Warszawie.

- „Dzień Kultury Żydowskiej” w szkole - zaprezentowanie materiału filmowego dla uczniów i społeczności lokalnej, zapoznanie uczniów z tradycją i kulturą Żydów (wystawa, prezentacja multimedialna, nauka tańca żydowskiego, degustacja tradycyjnych potraw)