STRZELNO - Szkoła Podstawowa im. A.A. Michelsona

Kim jesteśmy

Co robimy w ramach projektu

W ciągu roku szkolnego uczniowie zbierać będą materiały na temat strzelneńskich Żydów i ich kultury. Prace uczniów będą omawiane, zaś rekapitulacją będzie sporządzenie albumów i ich prezentacja.

                                  Dotychczasowe działania uczniów

Uczniowie naszej szkoły uczestniczą w programie „Przywróćmy Pamięć” od września 2007 roku. Odbywa się to w ramach regionalnej ścieżki edukacyjnej. Do działalności tej zobowiązują dzieje Strzelna, w których miejscowa społeczność żydowska odegrała znaczącą rolę, oraz fakt narodzin 19 grudnia 1852 roku właśnie w Strzelnie patrona szkoły, Alberta Abrahama Michelsona, pierwszego amerykańskiego uczonego – noblisty, którego ojciec był Żydem, a matka Polką. Co prawda już w 1856 roku cała rodzina Michelsonów wyjechała do USA, ale Albert Abraham nie zapomniał o swoich korzeniach i tęsknił za rodzinną ziemią. Co roku szkoła uroczyście obchodzi dzień urodzin patrona jako swoje święto. W roku 2007 przypadała setna rocznica uhonorowania Michelsona nagrodą Nobla i z tej okazji świętowało całe miasto, a szczególnie wszystkie szkoły. Młodzież i mieszkańcy Strzelna mają większą możliwość poznawania wielokulturowej historii swojego miasta od 2006 roku, kiedy to miejscowe koło Polskiego Towarzystwa Historycznego rozpoczęło realizację projektu „Nie tylko Michelson – strzelneńscy Żydzi w XIX i XX wieku”. W jego ramach zorganizowana została w przykościelnym muzeum wystawa pod takim właśnie tytułem, a w roku następnym, w ramach Roku Michelsona, Tydzień Kultury Żydowskiej, obejmujący wykłady, sesję naukową, koncert i odsłonięcie pamiątkowej tablicy na budynku dawnej szkoły żydowskiej. W naszej szkole otwarta została z tej okazji wystawa, poświęcona miejscowym Żydom oraz odbyło się spotkanie z dyr Moniką Krawczyk i przewodniczącą Poznańskiej Gminy Wyznaniowej, Alicją Kobus.

W ubiegłym roku szkolnym uczestniczyły w programie „Przywróćmy Pamięć” klasy czwarte, poznając tradycje żydowskiej społeczności Strzelna, a szczególnie ich święta. Cztery uczennice brały udział w szkoleniu, zorganizowanym przez FODŻ 24 listopada 2007 r. w Bydgoszczy. Uczniowie spotkali się z przedstawicielem Gmin Wyznaniowych Żydowskich, p. Marcinem Dudkiem. Latem Ambasada Izraela zaprosiła nas do Bydgoszczy na 10 sierpnia na uroczystą ceremonię uhonorowania trojga Polaków tytułem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”; w uroczystości wzięła udział, między innymi, uczennica klasy piątej, Iza Jaroszewska.

W bieżącym roku szkolnym program jest kontynuowany i uczestniczą w nim, oprócz uczniów klas czwartych, najaktywniejsi uczestnicy z roku ubiegłego. Część z nich zaprojektowała i wykonała kalendarze żydowskie, spośród których na uwagę zasługują te, których autorami są: Iza Jaroszewska, Piotr Suliński, Mariusz Waszak i Damian Wieliński.

Tematem tegorocznym jest wielokulturowa przeszłość Strzelna, a zwłaszcza wkład społeczności żydowskiej w rozwój miasta i regionu. Dużym ułatwieniem dla uczniów jest wydana, przy okazji ubiegłorocznych uroczystości, książka Albert Abraham Michelson noblista z Kujaw, zawierająca zbiór artykułów na temat samego Michelsona, ale również żydowskiej gminy w Strzelnie. Skrót tych informacji zawiera też wydany przed kilkoma dniami przewodnik Strzelno romańskie kujawskie europejskie. Dodatkowo uczniowie przeprowadzają wywiady ze starszymi mieszkańcami miasta. Ania Dobrzyńska nie musiała szukać daleko – jej babcia, Marianna Dobrzyńska, mieszka w Strzelnie od 1934 r. i chętnie opowiedziała wnuczce o nieznanych powojennym pokoleniom dziejach miasta. Tym sposobem Ania dowiedziała się, że rodzina Lippmanów miała sklepy przy Rynku i ulicy Szkolnej; rodzina Lesserów po drugiej stronie Rynku prowadziła sklep tekstylno-odzieżowy, a przy ulicy Kościelnej był sklep bieliźniarski nieznanego jej z nazwiska kupca. Idąc z domu do Rynku, mijała p. Marianna budynek synagogi. „…Ze wzruszeniem mówi babcia o dniu, kiedy na drodze do miasta zamiast synagogi zastała tylko rumowisko. Niemcy zburzyli żydowską świątynię w pierwszych dniach października 1939 roku. …”  Natomiast po sąsiedzku mieściła się żydowska szkoła, której budynek stoi nadal przy ulicy Lipowej. Natomiast w podwórzu szkolnym działał rzezak, specjalizujący się w zabijaniu ptactwa i baranów. Spisane i podpisane przez babcię wspomnienia kończy Ania następującą refleksją: „Myślę także, gdyby nie wojna, jak wspaniałe karty historii moglibyśmy wspólnie dalej zapisywać, my – katolicy, ewangelicy i wyznawcy judaizmu.” (Rękopis wywiadu znajduje się w posiadaniu prezesa Koła Polskiego Towarzystwa Historycznego w Strzelnie).

Klaudia Pawlak i Angelika Krygier przeprowadziły wywiad z wywodzącym się z zasiedziałej w Strzelnie od dawna rodziny, p. Gwidonem Trzeckim oraz miejscowym regionalistą, p. Kazimierzem Chudzińskim. Oprócz informacji o żydowskich sklepach – m. in. o bławatnym i przemysłowym przy obecnej ulicy Św. Ducha oraz przemysłowym rodziny Kozów przy ulicy Kościelnej, dowiedziały się również o losach Żydów ze Strzelna i okolicy w czasie II wojny. Byli oni wywożeni do Busewa koło Żegotek, gdzie przetrzymywano ich w dużym, białym domu za zabitymi deskami oknami. Część z nich wysłano potem do obozu w Inowrocławiu, a część do pobliskiego Cienciska, gdzie kopali mogiły dla rozstrzeliwanych Polaków i Żydów. Pracujący w Żegotkach Żydzi zostali rozstrzelani w lesie, leśnictwo Kurza Biela, a ich zbiorowy grób znajduje się w głębi lasu, za mogiłą księdza.

Być może dalsze badania, w tym również uczniowskie, pozwolą na lepsze odtworzenie historii miejscowej społeczności żydowskiej.

Jacek Sech