GORZÓW WIELKOPOLSKI - I Liceum Ogólnokształcące

Kim jesteśmy

Dlaczego realizujemy projekt

Projekt PRZYWRÓĆMY PAMIĘĆ realizujemy po to, aby uświadomić miejscowej ludności, a także nam samym jak ważne jest kultywowanie tradycji kultury żydowskiej oraz opieka nad miejscami kultu, takimi jak cmentarze żydowskie, synagogi, które są namacalnymi świadectwami obecności narodu żydowskiego na tutejszych terenach.Narodu, który jest tak bardzo związany z kartami polskiej historii. Pragniemy, aby ludzie zainteresowali się kulturą i obyczajami żydowskimi, gdyż są one warte uwagi, a wielu z nas nie ma o nich pojęcia, ale także m.in. poprzez opiekę nad kirkutami ocalili pozostałości po obecności narodu żydowskiego od zapomnienia.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

O istnieniu synagogi żydowskiej w Gorzowie można dowiedzieć się ze wzmianki pochodzącej z roku 1557. Stąd też przypuszczenie, iż Żydzi musieli osiedlić się na terenach obecnego woj. lubuskiego dużo wcześniej. W roku 1662 rabinem był Salomon Kadolisz. Około roku 1662 w Gorzowie mieszkało 21 rodzin żydowskich, które zajmowały się handlem i garbowaniem skór. Nową, drewnianą synagogę wybudowano w roku 1755. W roku 1817 na tych terenach znajdowało się 304 Żydów, w 1871 - 730, a w roku 1933 - już tylko 435 Żydów. Istniał cmentarz, a także żydowska szkoła. W latach 1853 - 1854 na miejscu synagogi utworzonej w roku 1755, wzniesiono nową, murowaną synagogę. Zbudowano ją w stylu neoromańskim, za sumę ok. 30 tys. marek. Została ona spalona podczas "nocy kryształowej", a następnie doszczętnie zniszczona i rozebrana po wojnie. Pożar gorzowskiej synagogi opisała w swej książce "Wzorce dzieciństwa" niemiecka pisarka Christa Wolf.  W roku 1939 liczba Żydów spadła do 95. Zostali oni deportowani do Czech, prawodopodobnie do obozu koncentracyjnego w Terezinie.

"Wzorce dzieciństwa" (tytuł oryginalny: "Kindheitsmuster") autorstwa niemieckiej pisarki Christy Wolf, obecnie - mieszkanki Gorzowa.

  Nieistniejąca dziś synagoga pochodząca z roku 1854, zlokalizowana niegdyś przy ulicy Łazienki.

Więcej informacji dostępnych jest o społeczności żydowskiej mieszkającej w Skwierzynie. Żydzi w Skierzynie pojawili się po raz pierwszy w ok. XIV wieku. Zajmowali oni południowo-zachodnią część miasta, stanowiącą odrębną dzielnicę, na wzór późniejszego getta. W złotych czasach gminy żydowskiej społeczność ta posiadała własną synagogę (dziś już nieistniejącą), hered (szkołę religijną), rzeźnię oraz piekarnię macy, czyli tradycyjnego pieczywa spożywanego przez Żydów. 06.04.1641 roku skwierzyńscy mieszczanie podpisali z Żydami umowę, ktora m.in. ograniczała rodzaje zawodów, jakie mogli oni wykonywać. Umowę tą zatwierdził sam król Władysław IV Waza. W roku 1793 Skwierzynę zamieszkiwało ok. 720 Żydów. W tamtych latach zrodził się tu ruch intelektualny - oświecenie żydowskie, zwane także haskalą, z którego wywodził się znany talmudysta Eliakim ha-Kohen Schwerin Götz. W roku 1833 miało miejsce otwarcie elitarnej szkoły żydowskiej, której dyrektorem został David Meyer, a krótko po tym utworzono również szpital żydowski i sierociniec. Od tego czasu Żydzi zaczęli emigrować do większych miast. Do czasu "nocy kryształowej" w Skwierzynie nie pozostał żaden Żyd.

 XVIII-wieczna synagoga w Skwierzynie, która spłonęła w roku 1945. Na jej miejscu (podobnie jak w przypadku synagogi w Gorzowie) wybudowano budynek mieszkalny.

Fotografie synagog zaczerpnięto ze strony: www.izrael.badacz.org

Co robimy w ramach projektu

W ramach projektu w naszej szkole zorganizowaliśmy wystawę pt. "Przywróćmy pamięć" dla wszystkich zainteresowanych uczniów, nauczycieli, pracowników szkoły, ale i mieszkańców całego Gorzowa Wlkp. Wystawa ta obejmowała zarówno plakaty poświęcone dziejom narodu żydowskiego przed, po i w czasie wojny, życie w gettach i obozach oraz problematykę eksterminacji jak i zdjęcia okolicznych cmentarzy żydowskich wykonane przez uczniów. Wszystko to zostało opatrzone fragmentami z dzieł autorów takich jak: Hanna Krall, Tadeusz Borowski czy Adam Mickiewicz.

kilka fotografii przedstawiających kirkut w Gorzowie Wlkp. i Torzymiu wykonanych przez uczennice klasy 1 "a" : Katarzynę Czuczwarę i Karolinę Adamską.  Więcej zdjęć znajduje się w galerii naszego projektu, a także na stronie internetowej: http://www.przywrocmypamiec.ecom.com.pl

Uczniowie klasy 1"a" w czasie pracy nad przygotowaniem wystawy.

Wystawę nagłośniliśmy poprzez oplakatowanie szkoły i pobliskich szkół oraz domów kultury, tak by informacja o jej organizacji dotarła do większego grona odbiorców.

1. 2.  

1) Plakaty przygotowane informujące o organizowanej wystawie.                                                          

2) Fragment plakatu wykonanego przez uczennicę Milenę Wrońską propagujący nasze działania.

Jednym z działań w ramach naszego udziału w projekcie było przygotowanie scenki przedstawiającej kulturę narodu żydowskiego, a mianowicie - zaręczyn, ślubu i wesela. Scenka została zaprezentowana gronu uczniowskiemu i nauczycielskiemu podczas szkolnego Balu Narodów.

1. 2.

3. 4.

1) Joachim Klein i Rachela Stiller, czyli żydowska para młoda, którą zagrały uczennice: Joanna Adamczyk i Paulina Pietkiewicz.                                                                                                

2) Samuel, czyli ojciec pana młodego, którego zagrał Maurycy Anczykowski.                                                                                                                          

3) Próba zaślubin.                                                                                                                   

4) Taniec żydowski tuż przed występem.

*              *             *

W związku z naszym udziałem w projekcie całą klasą wybraliśmy się do Muzeum Lubuskiego w Spichlerzu na wystawę pt.: "Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie". Dzięki zdjęciom, relacjom, fragmentom listów, dzienników mogliśmy się wiele dowiedzieć zarówno o życiu Żydów przed wojną i w jej trakcie, ale również o przebiegu eksterminacji czy oprawcach. W trakcie oglądania wystawy nasza wychowawczyni, pani prof. Małgorzata Niewiadomska przekazała nam wiele cennych informacji na temat holocaustu, które pozwoliły nam na lepsze zrozumienie problematyki.

 *          *          *

W dniu 21.04 całą klasą wybraliśmy się na gorzowski kirkut, zlokalizowany przy ulicy Słonecznej. Celem naszej wycieczki było zebranie informacji na temat cmentarza żydowskiego w naszym mieście oraz zbadanie jego stanu. Spacer po kirkucie poprzedziła prelekcja uczennicy naszej klasy - Małgorzaty Czyżak, która przygotowała i przekazała nam wiele cennych wiadomości. Wycieczka pomimo trudnej tematyki znalazła szeroki odzew i zainteresowanie.

Prelekcja Małgosi Czyżak.

Próba odczytu napisów nagrobnych.

Akt dewastacji na zabytkowej płycie nagrobnej.   

Gorzowski kirkut został założony w wieku XVIII. Znajduje się on przy ulicy Słonecznej 57 i zajmuje powierzchnię ok. 0,7 hektara. W całości zachowało się ok. 70 nagrobków, w tym wiele zabytkowych z typowymi dla cmentarzy Żydów niemieckich, przymurnymi pomnikami nagrobnymi w formie eklektycznych portyków. Znajdują się tu także proste, pionowe płyty ze skromnymi rytami, takimi jak oko Opatrzności, wić roślinna. Nagrobki posiadają inskrypcje w języku niemieckim i hebrajskim. Ostatni, znany pochówek odbył się tu w roku 1936. 

*          *          *

W dniu 30.04 w naszej szkole odbył się wykład, na który zaproszone zostały klasy humanistyczne. Z tej okazji gościliśmy u siebie pana dr Andrzeja Sobieraja, wykładowcę historii filozofii w Wyższej Informatycznej Szkole Zawodowej w Gorzowie. Pan dr Sobieraj wykład rozpoczął od zadania pytania, skierowanego do każdego ze zgromadzonych: "Od kiedy jestem człowiekiem?". Po krótkiej burzy mózgów otrzymaliśmy odpowiedź, iż ludźmi stajemy się wówczas, gdy mamy ludzką przyszłość. Poprzez to pytanie pan Sobieraj uzmysłowił nam, iż Żydom, zamkniętym w obozach, odbierając nadzieję na lepsze życie, wspomnianą "ludzką przyszłość", odebrano również człowieczeństwo. Dowiedzieliśmy się również o etymologii słów: "SZOAH" i "HOLOCAUST", a cały wykład skupił się wokół tematu genezy problematyki zagłady. Spotkanie z dr Andrzejem Sobierajem bardzo nam się podobało, czego dowodem jest zaplanowany na przyszły rok kolejny wykład.

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

- projekcja filmu dokumentalnego poświęconego tematyce holocaustu

- wykład poświęcony problematyce eksterminacji oraz dziejów narodu żydowskiego przed, po i w czasie wojny

- uprzątnięcie cmentarzy żydowskich w okolicy Gorzowa

- wycieczkę na cmentarz żydowski w Skwierzynie.

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

Jesteśmy dumni, iż udało nam się zorganizować wystawę połączoną z krótką prelekcją, która zainteresowała uczniów naszej szkoły. Oprócz wystawy zorganizowaliśmy wycieczkę na kirkut gorzowski, dzięki której mogliśmy się wiele dowiedzieć o cmentarzu, a przy okazji również o społeczności żydowskiej w naszej miejscowości. W planach mamy także wycieczkę na kirkut skwierzyński. Nasze działania zainteresowały także miejskie media, z którymi, mamy nadzieję, nawiązać szerszy kontakt. Myślimy także o wzięciu udziału w projekcie "Przywróćmy Pamięć" w następnych latach.