"Przywróćmy Pamięć" edycja 2007-2008

CIECHANOWIEC - Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II

Kim jesteśmy

CIECHANOWIEC - Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

DZIEJE SPOŁECZNOŚCI ŻYDOWSKIEJ W CIECHANOWCU          

Pierwsi Żydzi na Podlasiu pojawili się na początku XVI wieku. Przybyli tutaj z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego, oraz z południowej części Królestwa Polskiego, gdzie mieszkali już od czasów króla Kazimierza Wielkiego.
          W roku 1520 pojawiają się pierwsi osadnicy żydowscy w mieście Ciechanowcu – tak wynika z zachowanych dokumentów na en temat. Nie jest ich zbyt wielu – zaledwie 25 – 30 osób. Ich sytuacja ekonomiczna była dość słaba – byli oni bowiem bezpośrednimi poddanymi króla, co ograniczało ich możliwości zajmowania się handlem bądź rzemiosłem w mieście prywatnym jakim był wówczas Ciechanowiec. Dopiero gdy król Zygmunt Stary przekazał szlachcie władzę sądowniczą i ekonomiczną nad Żydami, rozpoczyna się ich masowe osadnictwo na Podlasiu.     
     W połowie XVII wieku mieszkało w Ciechanowcu około 200 Żydów, liczba ich wzrosła po zakończeniu „ potopu” szwedzkiego, przybyli wówczas na teren Podlasia uciekinierzy z terenu Ukrainy, gdzie byli prześladowani przez Kozaków, oraz ziem polskich zajętych przez Rosję i Szwecję. W Ciechanowcu, ówcześni właściciele miasta – Brehmerowie, Jabłonowscy, Ossolińscy, chętnie pozwalali osiedlać się Żydom, widząc w tym szansę na szybką odbudowę miasta ze zniszczeń wojennych i znaczący rozwój gospodarczy. W tej sytuacji ilość ludności żydowskiej w Ciechanowcu zwiększyła się w ciągu XVIII wieku czterokrotnie, większym skupiskiem Żydów na Podlasiu mógł pochwalić się tylko Białystok.    
     Żydzi, którzy mieszkali w Ciechanowcu, byli niezależni od władz miejskich, złożonych wyłącznie z katolików, lecz podlegali wyłącznie właścicielowi miasta. Byli oni ludźmi wolnymi, mogącymi posiadać domy, ogrody, grunty orne, warsztaty rzemieślnicze, czy kramy handlowe. Ich zależność od właścicieli miasta polegała na obowiązku opłatna jego rzecz podatków  oraz zależności sądowniczej. W miejscowości, gdzie ich status prawny był do końca uregulowany, społeczność żydowska zakładała wspólnotę religijną – gminę wyznaniowo-samorządową, zwaną kahałem. Pierwszy kahał powstał w Ciechanowcu w XVIII wieku. Skupiał on również ludność żydowską z okolicznych wsi i miasta Wysokie Mazowieckie, liczył on u schyłku XVIII wieku 1577 osób. Wspomniany kahał stanowił dla wszystkich jego członków władzę administracyjną,  sądowniczą i religijną. Władze kahalne ściągały od swoich członków podatki na rzecz właściciela miasta, ustalały świadczenia rzeczowe, rozstrzygały spory, nakładały kary cywilne i religijne. Na czele kahału stał rabin – przywódca religijny żydowskiej gminy wyznaniowej, którego wyznaczał, podobnie jak nauczyciela żydowskiej szkółki religijnej, aż do końca XVIII wieku aktualny właściciel miasta.     
   Po pierwszej wojnie światowej liczba ciechanowieckich Żydów znacznie zmalała. W roku 1931 na 4050 mieszkańców miasta było 1884 Żydów, czyli  około 45%. W czasie okupacji hitlerowskiej Ciechanowca ( 1941 – 1944 ), powstało w lewobrzeżnym  Ciechanowcu getto, do którego oprócz miejscowych Żydów, Niemcy zwieźli także Żydów  z okolicznych miejscowości. Wszyscy oni trafili do obozu zagłady w pobliskiej Treblince. Tylko nieliczni Żydzi przeżyli wojnę – około 60 osób. Żaden z nich nie powrócił już do Ciechanowca. Po tej licznej niegdyś grupie wyznaniowej pozostały w Ciechanowcu już tylko wspomnienia, cmentarz, oraz budynek dawnej synagogi.

Co robimy w ramach projektu

Uczniowie zostaną zapoznani z dziejami społeczności żydowskiej na terenie Ciechanowca od XVw, aż po czasy okupacji niemieckiej 1941-1944.

Na podstawie dostępnych materiałów archiwalnych uczniowie zrekonstruują historię społeczności żydowskiej w Ciechanowcu. Zostanie odtworzona architektura miasteczka i jej przemiany na przełomie XV-XX wieku.

Ponieważ w Ciechanowcu znajduje się cmentarz żydowski, młodzież wraz z wyznaczonymi opiekunami uporządkuje go i zaopiekuje się nim.

Spróbujemy zgromadzić pozostałe dokumenty, zdjęcia, pamiątki i zorganizować w szkole wystawę pt. "Przywróćmy Pamięć".