Historia Żydów w powiecie tureckim rozpoczęła się ok. XVIII wieku. Rozkwit kultury żydowskiej w mieście nastąpił w II poł. XIX wieku. Żydzi w znacznym stopniu przyczynili się Żydzi w czasie wojny We wrześniu 1939 r. na całym obszarze dzisiejszych województw wielkopolskiego i łódzkiego, czyli obszaru nazwanego przez okupanta Krajem Warty (niem. Reichsgau Wartheland) zamieszkiwało ok. 400 tys. Żydów. Według informacji władz powiatowych w początkach okupacji (w listopadzie 1939 r.) w Turku mieszkało 1912 osób wyznania mojżeszowego, choć inne źródła podają liczbę nawet 2700 Żydów. Ogólna liczba Żydów zamieszkujących wówczas powiat turecki wynosiła blisko 4 tys. osób. Na skutek represji wojsk okupacyjnych część z nich jeszcze na początku działań wojennych wyemigrowała na tereny wschodnie, które dostały się później pod okupację sowiecką. Stąd też w mieście w 1940 r. zostało jedynie 1757 osób narodowości żydowskiej, co stanowiło wówczas ok. 23% ogólnej liczny jego mieszkańców.Od pierwszych dni po zajęciu miasta przez wojska niemieckie widoczne stały się zamiary hitlerowców wobec Żydów. Przejawiały się one chociażby podczas łapanek organizowanych przez żołnierzy Wehrmachtu na ulicach miasta. Schwytanym Żydom obcinano brody, kalecząc przy tym ich twarze, a "operacje" te wykonywane były tępymi nożycami. Plądrowano domy i mieszkania żydowskie, zabierano dobytek ich mieszkańców. Upokarzaniu Żydów służyły także inne brutalne metody stosowane przez rozwydrzone żołdactwo. W wojnie obronnej 1939 r. zorganizowano m.in. akcję sprzątania miasta, wykorzystując do tych prac najbardziej znanych i najbogatszych członków miejscowej gminy żydowskiej. Według relacji naocznych świadków sprzątanie ulic wykonywali Żydzi przy użyciu własnych czapek i kapeluszy. Brud z jezdni i chodników miał być wydrapywany paznokciami. Nadzorujący sprzątanie niemieccy żołnierze sprawdzali sumienność wykonanych prac, a znalezienie brudu karane było bicie kolbami karabinów. Zmiecione nieczystości znoszone były czapkami w wyznaczone miejsce, które złośliwie kilkukrotnie zmieniano. Niektórzy z żydowskich kupców o drobnych przedsiębiorców, jak chociażby Natan Lęczycki, zostali aresztowani pod zarzutem dokonywania przestępstw godzących w gospodarkę III Rzeszy i osadzeni w więzieniach, a następnie obozach koncentracyjnych. Ponadto miejscowi Żydzi zmuszani byli do pochówku kilkunastu mieszkańców miasta, którzy ponieśli śmierć podczas masowych egzekucji (część ofiar z września i października 1945 r. ekshumowano i pochowano na cmentarzu żydowskim. Władze okupacyjne nakazały likwidację świątyń i cmentarzy żydowskich. Działania te miały przyczynić się do zupełnego zatarcia śladów osadnictwa żydowskiego na terenach wcielonych do Rzeszy. Próbę zniszczenia Synagogi przy ulicy Szerokiej w Turku podjęto już 22 września 1939 r. Zajęła się tym grupa esesmanów przejeżdżająca przez miasto w drodze z Kalisza do Konina. Spędzono do niej znaczną ilość mężczyzn, kobiet oraz dzieci, otoczono kordonem policji i wojska, a następnie podpalono. Stłoczeni we wnętrzu świątyni Żydzi ocaleli wówczas jedynie dzięki wstrzymaniu akcji na rozkaz jej dowódcy. Pożar synagogi zagrażał bowiem rozprzestrzenieniem się ognia na pozostałą część ciasno zabudowanej tej części miasta. Według niektórych relacji akcja została wstrzymana również na polecenie wojskowego komendanta miasta Lensdorfa.Ludność żydowska była systematycznie gnębiona i poniżana. Do stosowanych wobec niej represji należy skonfiskowanie całego jej mienia oraz nałożenie obowiązku noszenia opasek rozpoznawczych z gwiazdą Dawida. Obowiązek oznaczania Żydów wprowadził na podległym sobie terenie rejencji kaliskiej jej prezydent Friedrich Übelhör, a niestosowanie się do jego zarządzenia zagrożone było karą śmierci.Konsekwencją stosunku hitlerowców do miejscowych Żydów były próby podejmowania przez nich ucieczek na wschód z zamiarem wydostania się z terenów znajdujących się we władaniu III Rzeszy. Ucieczki te organizowane były przy pomocy miejscowych Polaków. Jednym z nich był Roman Młotkiewicz, którego mieszkanie przy ulicy Żeromskiego 12 służyło jako baza do przygotowywania ucieczek dla przynajmniej kilku osób pochodzenia żydowskiego. Latem 1941 r. 47-letni mieszkaniec Turku Józef Rabiega za udzielenie pomocy w ucieczce z getta młodemu Żydowi został dotkliwie pobity przez żandarmów, na skutek czego w niedługim czasie zmarł.Powiat turecki liczył w 1940 r. (według sprawozdań niemieckich) 133871 mieszkańców, w tym 3734 Żydów. Jak podawał miejscowy landrat, ok. 90% wszystkich Żydów osiedlonych było w czterech miastach powiatu, w tym przede wszystkim w Turku.W powiecie tureckim jako jedno z pierwszych gett powstało getto w Uniejowie. Zimą 1940 r. utworzono getto żydowskie w Dobrej.Do jesieni 1940 r. żydowscy mieszkańcy miasta, pomimo znacznych ograniczeń, mieli jeszcze względną możliwość poruszania się. W grudniu 1940 r. cała żydowska ludność Turku została spędzona do getta, które zlokalizowane zostało pomiędzy ulicami Szeroką i Wąską, i odgrodzone od pozostałej części miasta zasiekami z drutu kolczastego. Tutaj znaleźli się także Żydzi zamieszkujący pobliskie wsie (m.in. Brudzew, Władysławów czy Uniejów). Wszystkie mieszkania znajdujące się na terenie getta zostały wcześniej ogołocone ze sprzętów domowych, a w każdym z nich stłoczono po kilka rodzin żydowskich. Mieszkańcy getta zmuszani byli do pracy, której efekty rozkradali nadzorujący ich Niemcy.Część z mieszkańców getta tureckiego, szczególnie młodzi mężczyźni, została przeznaczona do pracy w komandach pracy (Arbeitskolonne) w innych miejscowościach na terenie Kraju Warty, dokąd była kierowana przez miejscowy Arbeitsamt. Według ustaleń Henryka Zimniaka wielu Żydów zatrudnionych w Poznaniu przy budowie lotniska pochodziła z getta w Turku. Przebywali oni w żydowskim obozie pracy przymusowej w Krzesinach (Judenarbeitslager Kreising) oraz w Garaszewie (Judearbeitslager Grünweiler bei Posen). W lipcu 1942 r. znajdowało się tutaj jeszcze 37 Żydów skierowanych do obozu z Turku. W obozie w Krzesinach zginał Żyd turecki Rosenberg, trudniący się rytualnym ubojem zwierząt, który został wrzucony do pieca dezynfekcyjnego i żywcem spalony. Żydzi tureccy zatrudnieni byli także w innych częściach Poznania, m.in. w Krzyżownikach, gdzie pracowali przy oczyszczaniu Jeziora Kierskiego i budowie wokół niego alejek spacerowych. Pochodzący z Turku Icek Engel pełnił funkcję szefa żydowskiej policji w Remu-Senflager, mieszczącym się w Poznaniu przy ulicy Bielniki. Wraz z innymi członkami żydowskiej policji został tutaj powieszony za rozdział wśród więźniów żywności otrzymanej od ludności polskiej.Oprócz Turku ludność żydowska mieszkała głównie w pozostałych miastach powiatu tureckiego: w Dobrej, Tuliszkowie, Władysławowie i Uniejowie.Zagłada ludności żydowskiej powiatu tureckiego nastąpiła w czasie II wojny światowej. Wtedy w Turku i w Dobrej zorganizowano getta żydowskie, z których Żydzi zostali przeniesieni do getta wiejskiego w Czachulcu. Żydów wymordowano w obozie zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.

 

Heidemilieu – jedno z niewielu w Europie gett wiejskich, zlokalizowanym na terenie osiemnastu wsi gminy Kowale Pańskie (niem. Schulzendorf), które od centralnie położonej wsi nazwane zostało Czachulec. Obejmowało ono obszar 1711 ha, z którego wysiedlono Polaków. Jak podają źródła historyczne, powstało ono 20 października 1941 roku po likwidacji getta w Turku. Czachulec Stary położony był na jego zachodnim krańcu. Siedzibą władz getta był pobliski Czachulec Nowy - obecnie gmina Kawęczyn.

Od jesieni 1941 roku do lipca 1942 roku, przez getto przeszło od 4000 do 6000 Żydów. Byli to w większości mieszkańcy powiatu tureckiego, a konkretnie takich miejscowości jak: Turek, Dobra, Uniejów, Brudzew, Władysławów, Tuliszków i Pęczniew. Przebywali tam także Żydzi z Kalisza, Błaszek, Warty i Koźminka. Pracowali głównie w warsztatach rzemieślniczych i na roli. Inne źródła podają, że już w październiku 1940 roku w lasach pod Czachulcem, gestapo (tajna policja państwowa) wymordowała około 700 Żydów.

Pierwsza pacyfikacja Żydów z czachuleckiego getta rozpoczęła się w grudniu 1941 roku. Przewożono ich wozami do kościoła w Dobrej. Z relacji naocznych świadków wynika, że wielu z nich było w tak ciężkim stanie, że umierali w drodze do, a następnie w kościele. Stąd wozy ich przywożące zajeżdżały od strony wejścia głównego, a następnie podjeżdżały do zakrystii, gdzie ładowano na nie zmarłych. Chowano ich na kirkucie położonym przy drodze do Warty. W sumie w tym czasie wywieziono do Dobrej około 1100 Żydów. Pozostałych przy życiu, już samochodami wywieziono 10 grudnia samochodami do obozu straceń w Chełmnie nad Nerem.

Druga tura pacyfikacji getta, a zarazem jego likwidacji odbyła się w lipcu 1942 roku. Około 190 Żydów wywieziono do getta łódzkiego. Wśród więźniów getta w Czachulcu były bardzo znaczące osobistości żydowskiej społeczności, rabini: Dow Ber Issachar z Dobrej, Pinchaus Weiss z Turku i Rabbi Lewental z Uniejowa. Dwoje Żydów (matka i syn) przeżyli getto i ukrywali się kilka miesięcy w czachuleckich lasach. Zadenuncjowani zostali schwytani i rozstrzelani pod Nowym Światem, przez policję konną z Tokar. Wiejskie getto w Czachulcu przeżył ponoć tylko jeden Żyd, który po wojnie zamieszkał w Wielkiej Brytanii.