"Przywróćmy Pamięć" edycja 2009-2010

Będzin - Gimnazjum nr 3

Strona www

http://www.gim3.bedzin.lap.pl

Kim jesteśmy

 Będzin - Gimnazjum nr 3

Uczniowie naszego gimnazjum, przystępując do projektów związanych z tematyką żydowską, kontynuują tradycję szkoły, bowiem budynek, w którym się uczymy, od 21 września 1930 roku był siedzibą żydowskiej koedukacyjnej Siedmioklasowej Szkoły Podstawowej im. Henryka Sienkiewicza. Jej kierownikiem był jeden z nauczycieli – Joshua Rapaport,  pod którego rządami szkoła prężnie działała 9 lat. 4 września 1939 roku budynek został zajęty przez Niemców, sprzęt szkolny oraz pomoce dydaktyczne zostały rozkradzione i zniszczone. Później urządzono tutaj Arbeitsamt- urząd werbujący do pracy w Trzeciej Rzeszy.

Po wojnie, w 1954 roku placówka wznowiła działalność jako Szkoła Podstawowa nr 5. W 1999 roku, w wyniku reformy edukacji, szkołę przekształcono na Gimnazjum nr 3.

19 sierpnia 2008 roku w ramach Światowego Zlotu Żydów Będzińskich w szkole odsłonięto tablicę upamiętniającą działalność żydowskiej szkoły i jej pierwszego dyrektora, Joshuy Rapaporta. W czasie uroczystości młodzież gimnazjum miała możliwość spotkać się z byłymi uczniami tej szkoły i wysłuchać ich wspomnień.

Dlaczego realizujemy projekt

Chcieliśmy, aby uczniowie w niesztampowy sposób poznali historię naszego miasta podczas II wojny światowej. Miasta, które przed wojną nazywane było Jerozolimą Zagłębia z uwagi na dużą liczbę ludności żydowskiej go zamieszkującą.  Przez spotkanie z osobą, która była świadkiem tamtego okresu pragnęliśmy również przybliżyć młodzieży dzieje Żydów w naszym mieście.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Pierwsi Żydzi przybyli do Będzina z początkiem XV wieku. Przywileje zezwalały Żydom będzińskim prowadzić handel, lecz tylko hurtowy, pewnymi towarami zagranicznymi. Z upływem lat poszczególne przywileje królewskie poszerzały prawa Żydów.

W połowie XVI wieku w Będzinie istniała zorganizowana gmina żydowska, która posiadała drewnianą synagogę, łaźnię i kirkut połozony poza murami miasta. Na przełomie XIX i XX wieku ludność żydowska przeważała wśród mieszkańców miasta. Przed II wojną światową na 55 tysięcy mieszkańców 28 tysięcy stanowili Żydzi. Z tego względu miasto zyskało miano "Jerozolimy Zagłębia".

W czasie II wojny światowej Żydzi pozbawieni byli wielu praw, 8 września 1939 roku, w szabat, Niemcy podpalili synagogę, znajdującą się przy zamku, wraz z modlącymi się w niej Żydami. Pod koniec 1941 roku na terenie dzielnicy Warpie zaczęto tworzyć getto. Znajdujących się w nim Żydów zatrudniały szopy mieszczące się na terenie miasta i okolic, np. szop Alfreda Rosnera. Niemcy przeprowadzali liczne egzekucje Żydów, wywożono ich również do obozu Auschwitz-Birkenau.

Ostateczna likwidacja getta nastąpiła w dniach 1 - 8 sierpnia 1943 roku. Hitlerowskie oddziały policyjno- wojskowe spotkały się ze strony żydowskich organizacji podziemnych z czynnym oporem. Jednak członkowie Żydowskiej Organizacji Bojowej byli niedostatecznie uzbrojeni.

W roku 1946 na terenie miasta żyło 180 Żydów, taki stan utrzymywał się do początków lat 50.

Od 2003 roku, z inicjatywy Centrum Kultury Żydowskiej w Będzinie we wrześniu odbywają się Dni Kultury Żydowskiej, podczas których organizowane są koncerty, wystawy, spotkania z dawnymi mieszkańcami. Rozmowy, spotkania z ocalałymi z Holocaustu, pozwoliły na odkrycie w ostatnich latach Synagogi Mizrachi, Domu Modlitwy Cukermanów i pamiętnika Rutki Laskier.

Co robimy w ramach projektu

Pod wpływem realizacji poprzedniej edycji programu "Przywróćmy pamięć" o Rutce Laskier, mieszkance naszego miasta, zdecydowaliśmy się w tej edycji zapoznać młodzież z osobą, która przechowywała przez wiele lat pamiętnik Rutki. Planujemy zorganizować spotkanie młodzieży z panią Stanisławą Sapińską.

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

Zapoznanie uczniów z żydowskim dziedzictwem kulturowym naszego miasta, krótką historią Żydów oraz dziejami ich rówieśniczki, Rutki Laskier, która mieszkała w Będzinie. Przygotowanie pytań do świadka historii, zorganizowanie spotkania dla uczniów i nauczycieli naszej szkoły.

Kto nam pomaga

W naszych działaniach pomaga nam Pan Adam Szydłowski, kierownik USC w Będzinie, z Zagłębiowskiego Centrum Kultury Żydowskiej "Jona".

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

Projekt realizowany był od października 2009 r. pod kierunkiem Agaty Durbacz, nauczyciela historii, oraz Izabeli Tumas, bibliotekarza szkolnego.Nasze przedsięwzięcie zostało dostrzeżone przez lokalną prasę. 29 stycznia 2010 r. w dodatku lokalnym "Będzin" do "Polska Dziennika Zachodniego" umieszczono notatkę "Historia bardzo prawdziwa" o spotkaniu z panią Sapińską. W lokalnej gazecie "Aktualności Będzińskie" również ukazał się artykuł na ten temat.

Relacja ze spotkania znajduje się ponadto na blogu naszej biblioteki szkolnej:

http://bibliog3.wordpress.com/2010/01/20/ta-co-ocalila-spotkanie-ze-swiadkiem-historii-pania-stanislawa-sapinska/