Radom, III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego

Strona www

Kim jesteśmy

Radom, III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego

III Liceum Ogólnokształcące im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu jest jedną z najstarszych i najbardziej zasłużonych placówek oświatowych w naszym mieście. Młodzież angażuje się w liczne działania na rzecz środowiska lokalnego. Realizuje ciekawe projekty i przedsięwzięcia związane z promocją kultury i tradycji lokalnej. Szkoła przywiązuje duże znaczenie do wychowania młodzieży w duchu tolerancji, poszanowania tradycji innych kultur i narodów, które współtworzyły i nadal współtworzą historię naszego państwa. Od 2008 roku jest organizatorem Dni Kultury Żydowskiej w Radomiu. Młodzież uczestniczy w spotkaniach z młodzieżą izraelską, które służą poznawaniu dwóch kultur - polskiej i izraelskiej oraz wzajemnemu poznawaniu się młodzieży. Liceum po raz czwarty bierze udział w Programie "Przywróćmy Pamięć".

Dlaczego realizujemy projekt

Realizacja Projektu "Śladami Żydów radomskich" przyczyni się do poszerzenia naszej wiedzy na temat historii, tradycji, kultury i religii żydowskiej. Umożliwi nam poznanie losów radomskich Żydów oraz dziedzictwa kulturowego Żydów w Radomiu. Głównym zadaniem Projektu jest sprawowanie opieki nad Cmentarzem Żydowskim przy ul. Towarowej w Radomiu, stanowiącym ważny zabytek kultury żydowskiej w naszym mieście oraz promocja wielokulturowego dziedzictwa Radomia.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Od XVI wieku w Radomiu osiedlali się Żydzi. W 1724 roku August II nadał miastu przywilej „de non - Tolerandis Judaeis”, a w kolejnych latach dwukrotnie wydano ludności żydowskiej polecenia opuszczenia Radomia. Żydzi otrzymali zakaz przebywania w mieście i prowadzenia działalności handlowej. Mimo to w 1787 roku na terenie tak zwanego Nowego Radomia mieszkało ponad 90 osób wyznania mojżeszowego. Formalne zakazy nie powstrzymały rozwoju osadnictwa żydowskiego. Wkrótce Żydzi zdominowali gospodarkę miasta i stali się istotną częścią społeczności Radomia. W 1827 roku stanowili 23,2 %  ludności miasta. W 1862 roku powstała gmina żydowska, a w 1884 roku wybudowano synagogę. Koniec XIX wieku przyniósł rozwój gospodarczy Radomia. W 1897 roku żyło w nim 11.277 Żydów, stanowiąc 38 % ogółu mieszkańców. Spis powszechny z 1921 roku odnotował 24.495 Żydów, co stanowiło 40  %  wszystkich mieszkańców. W okresie międzywojennym wydawana była prasa w języku hebrajskim i jidysz. Istniała jeszywa i 5 bibliotek żydowskich.

Podczas II wojny światowej, w marcu 1941 roku Niemcy utworzyli w Radomiu getto. W dwóch gettach radomskich, „dużym" - przy ulicy Wałowej i „małym” - na Glinicach, zamknięto łącznie około 33 tys. Żydów. Mieli oni zakaz opuszczania getta pod groźbą śmierci. Racje żywnościowe, jakie  otrzymywała  ludność  żydowska  były  głodowe (100 g  chleba  dziennie i 200 g cukru miesięcznie). W sierpniu 1942 Niemcy przystąpili do likwidacji getta radomskiego. Ich mieszkańców wywożono do obozów koncentracyjnych, gdzie mieli być wymordowani. Większość Żydów z getta radomskiego trafiła do Treblinki. Akcję wywożenia nazwano "ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej". W lipcu 1944 r., 250 esesmanów popędziło na Zachód pozostałych przy życiu Żydów radomskich w liczbie ok. 2,5 tysiąca. Większość z nich zastrzelono podczas "pochodu śmierci", pozostałych załadowano w Tomaszowie do pociągu i wywieziono do Oświęcimia. Po wojnie ze społeczności żydowskiej pozostało ok. 300 osób.

CMENTARZ  ŻYDOWSKI  W  RADOMIU

Jednym z nielicznych dziś śladów po miejscowej społeczności żydowskiej jest nekropolia, położona przy ul. Towarowej koło Ronda Kozienickiego. Przyczyną założenia cmentarza była epidemia cholery z 1831 roku. Cmentarz ten został oficjalnie przekazany radomskim Żydom w dniu 19 listopada 1837 roku, a w 1846 roku podpisano akt wieczystej dzierżawy działki. Teren nekropolii został powiększony w roku 1860, 1902 i 1911. Cmentarz posiadał mur kamienny (1910), ohel iskor (dom modlitw) i bramę wjazdową. Spoczęły tam tysiące radomskich Żydów, a wśród nich rodziny zasłużone dla miasta jak: Bekermanowie, Birenbaumowie, Erlichowie, Fajgenbaumowie, Goldbergerowie, Tanenbaumowie, Zyldbergowie i inni. Spoczywają tutaj żydowscy żołnierze Legionów, Wojska Polskiego i partyzanci. Podczas II wojny światowej Niemcy zniszczyli cmentarz, wywożąc niemal wszystkie płyty nagrobne. Macewy użyto do prac budowlanych na terenie miasta, m.in. do budowy chodników, dróg i budynków ( np. Wacyn – ok. 300 nagrobków). Pochowano tutaj zmarłych więźniów żydowskich z obozu pracy przymusowej w Pionkach.

W sierpniu 1989 roku zarejestrowany został Społeczny Komitet Rewaloryzacji Cmentarza Żydowskiego w Radomiu, w prace którego zaangażowali się m.in. Władysław Misiuna, Stefan Borkiewicz i Jan Lipski. Komitet we współpracy ze Stowarzyszeniem Pamięci Żydów Radomskich i Ziomkostwem Żydów Radomskich w Izraelu, podjął działania na rzecz odbudowy kirkutu. Duże zasługi w realizacji tego przedsięwzięcia miał Chaim Kincler, przewodniczący Ziomkostwa Żydów Radomskich w Izraelu. Od 1992 roku trwały prace nad uporządkowaniem terenu cmentarza. Ogrodzono go murem i zrekonstruowano bramę wjazdową. W 1998 roku wybudowano ohel z symbolicznym grobem i odzyskano wiele macew, które od czasów wojny znajdowały się w różnych punktach miasta. Część fragmentów stel nagrobnych z Wacyna wmurowano w ogrodzenie, tworząc w ten sposób lapidarium. Na cmentarzu umieszczono granitową tablicę upamiętniającą żydowskich żołnierzy poległych w walce o niepodległość Polski w roku 1863 i 1905, w latach 1920-1921 i w 1939 roku. Po dewastacji cmentarza dzięki Urzędowi Miasta Radomia udało się przeprowadzić prace renowacyjne w sierpniu 2006 roku i zainstalowano kilkanaście „nowych” macew. Ogółem było około 40 wolnostojących macew (po 20 z lewej i prawej strony głównej alei) oraz kilkadziesiąt fragmentów nagrobków położonych na ziemi, bądź tworzących lapidarium. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1851 roku. Macewy wykonano z piaskowca, z zachowanymi inskrypcjami w języku hebrajskim. Ohel iskor projektował mgr inż. arch. Tadeusz Derlatka. Wewnątrz budynku znajduje się tablica upamiętniająca członków gmin żydowskich z regionu radomskiego, zamordowanych przez Niemców w latach wojny.

Społeczność dawnych żydowskich mieszkańców Radomia, dziś rozsiana po świecie, od dawna starała się o budowę pomnika z macew. W lipcu 2008 r. na teren cmentarza przewieziono macewy odnalezione podczas prac budowlanych na terenie miasta. Więźniowie w ramach projektu polskiej i izraelskiej służby więziennej "Tikkun, czyli Naprawa" uporządkowali cztery hektary bardzo zarośniętego i zaniedbanego terenu. W ramach tego samego przedsięwzięcia powstał pomnik Lapidarium według projektu radomskiego architekta Tadeusza Derlatki. W półkolistą ścianę wmurowano 60 macew. Budowa lapidarium w Radomiu była możliwa dzięki wsparciu finansowemu członków Klubu Tysiąc z Londynu, przy współpracy z Urzędem Miejskim w Radomiu oraz Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, będącą partnerem merytorycznym projektu. Lapidarium upamiętniające radomskich Żydów odsłonięto w dniu 8 listopada 2010 roku. Obecnie na radomskim kirkucie znajduje się ok. 400 macew.

Co robimy w ramach projektu

ORGANIZACJA III.  DNI  KULTURY  ŻYDOWSKIEJ  W  RADOMIU 28 - 29 października 2010 roku

Głównym celem III. Dni Kultury Żydowskiej jest upowszechnianie wiedzy o historii, religii, tradycji i kulturze Żydów i Izraela, odkrywanie i przywracanie pamięci mieszkańcom Radomia o wielokulturowej historii miasta, ukazywanie przenikania i wzajemnych związków kultury polskiej i żydowskiej oraz krzewienie tolerancji i idei dialogu kultur. Nasze Dni mają uświadamiać bogactwo, różnorodność kultury żydowskiej i izraelskiej, a równocześnie pokazywać związki pomiędzy jej odmianami (w sztuce, muzyce, kuchni). 

PATRONAT  HONOROWY: Wojewoda Mazowiecki Jacek Kozłowski, Prezydent Miasta Radomia Andrzej Kosztowniak, Dyrektor Narodowego Centrum Kultury Krzysztof Dudek. 

PROGRAM

28.10.2010 r.

Uroczyste otwarcie III. Dni Kultury Żydowskiej w Radomiu: ● Wiązanka melodii żydowskich w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół Muzycznych im. Oskara Kolberga w Radomiu ● Wykład „Święta i obyczaje żydowskie” - Dominika Gajewska (Warszawa)  przy współpracy  z Fundacją  Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego  ● Piosenki żydowskie w wykonaniu uczniów III LO w Radomiu ● Degustacja tradycyjnych potraw żydowskich

Pokaz Pofestiwalowy w Radomiu - VII Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydowskie Motywy” 2010 przy współpracy ze Stowarzyszeniem Żydowskie Motywy: ● „Wycieczka z przewodnikiem” - krótkometrażowy, reż. Benjamin Freidenberg, Izrael, 2009 - Srebrny Warszawski Feniks  ● „Czarodziejka” - krótkometrażowy, reż. Moran Somer & Michal Abulafia, Izrael, 2009 - Brązowy Warszawski Feniks  ● „8 historii, które nie zmieniły świata” - dokumentalny, reż. Ivo Krankowski, Polska, 2010 - Nagroda Publiczności i Nagroda Specjalna - Warszawski Feniks ● „Ja i to żydowskie coś” - dokumentalny, reż. Ulrik Gutkin, Dania, 2009  ● „Tartakover” - dokumentalny, reż. Shahar Rozen, Izrael, 2009

Warsztaty „Dziedzictwo kulturowe Żydów w Radomiu” - Anna Prokop (Radom)

Finał Konkursu „Historia i kultura Żydów i Izraela” (cz. I) - Prezentacje multimedialne

29.10.2010 r.

Warsztaty Tańca Izraelskiego - Irena Czerska (Warszawa)

Finał Konkursu „Historia i kultura Żydów i Izraela” (cz. II) ● Wystawa - Targi Projektów Klasowych - plakaty, albumy, foldery, broszury, makiety, publikacje (albumy, monografie, przewodniki, czasopisma) ● Prezentacja i degustacja potraw żydowskich  ● Prezentacje artystyczne „Spotkanie z Kulturą Żydowską” - inscenizacje zwyczajów i obyczajów żydowskich, koncert muzyki żydowskiej, pokaz tańców izraelskich ● Wystawa prac plastycznych uczniów III LO w Radomiu

28 października - 2 listopada 2010 r. 

Wystawa "Izraelska ilustracja literatury dziecięcej" przy współpracy z Ambasadą Izraela w Polsce

Młodzież uczestnicząca w Konkursie „Historia i kultura Żydów i Izraela” wykazała się dużym zaangażowaniem i pomysłowością. Pokazała wysoki kunszt artystyczny prezentując piosenki i pieśni żydowskie, czy taniec izraelski. Przygotowała ciekawe pokazy multimedialne. Prace plastyczne wykonane były na wysokim poziomie artystycznym i estetycznym. Uczniowie nagrodzeni i wyróżnieni otrzymali dyplomy i książki.

W zakładce zamieściliśmy ulotkę wydaną z okazji III. Dni Kultury Żydowskiej w Radomiu. Zapraszamy też do lektury artykułu o Dniach Kultury, który ukazał się w lokanym wydaniu "Echa Dnia". Pojawiły się również artykuły w lokalnym dodatku "Gazety Wyborczej" i "Tygodniku Radomskim" oraz relacje z przebiegu Dni w Telewizji Dami Radom i Radiu Plus Radom. W galerii można oglądać zdjęcia. Więcej informacji  i zdjęć znajduje się na stronie internetowej szkoły.

UDZIAŁ W SPOTKANIU W RAMACH PROGRAMU "LAPIDARIUM  -  PAMIĘCI RADOMSKICH ŻYDÓW" w OKiSz "Resursa Obywatelska" w Radomiu 5 listopada 2010 roku

Grupa młodzieży naszej szkoły zapoznała się z projektem multimedialnym "Nasze miasto" III LO im. D. Czachowskiego i Resursy Obywatelskiej, ukazującym losy trzech absolwentek pochodzenia żydowskiego, które w okresie międzywojennym uczęszczały do Gimnazjum Żeńskiego Marii Gajl w Radomiu (obecnie III LO im. D. Czachowskiego). Uczniowie wysłuchali również wykładu "Symbolika cmentarzy żydowskich". Pan Jan Jagielski z Żydowskiego Instytutu Historycznego omówił zagadnienia związane z pogrzebem i charakterem cmentarzy w tradycji judaistycznej oraz symboliką macew. Wykładowi towarzyszyła prezentacja multimedialna, podczas której zaprezentowane zostały archiwalne i współczesne zdjęcia cmentarzy żydowskich w Polsce (m.in. z Radomia, Szydłowca, Przysuchy).

ZWIEDZANIE SYNAGOGI IM. NOŻYKÓW I ŻYDOWSKIEGO INSTYTUTU HISTORYCZNEGO w Warszawie 19 listopada 2010 roku

Wycieczka do Warszawy zorganizowana została dla uczniów nagrodzonych i wyróżnionych w Konkursie „Historia i kultura Żydów i Izraela”. Młodzież zwiedziła Synagogę im. Nożyków oraz Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma. Uczestniczyła w lekcji muzealnej na temat „Historia i kultura Żydów polskich”, prowadzonej przez Panią dr Helenę Datner w ŻIH-u. Obejrzała obrazy i rzeźby zgromadzone w  Galerii sztuki żydowskiej. W zaaranżowanym wnętrzu synagogi młodzież podziwiała drewniany aron ha-kodesz z podwarszawskiej bożnicy oraz parochety i sukienki na Torę. Poznała różne przykłady sztuki sakralnej - przedmioty używane w domu, jak i w synagodze, pochodzące głównie z XIX wieku. Ponadto uczniowie zwiedzili  wystawę o getcie warszawskim, pokazującą los Żydów warszawskich, od pierwszych antyżydowskich zarządzeń władz niemieckich w 1940 roku, poprzez warunki życia ludzi zamkniętych w getcie, aż po wymordowanie prawie wszystkich jego mieszkańców i ostatni zryw powstania z 1943 roku. Młodzież obejrzała również film o getcie warszawskim.

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

- Zbieranie dokumentów, fotografii i realacji starszych mieszkańców o życiu i kulturze Żydów w Radomiu.
- Organizacja wycieczek na Cmentarz Żydowski w Radomiu, wykonanie dokumentacji fotograficznej nagrobków.
- Przygotowanie prezentacji multimedialnej "Judaica w zbiorach Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu".
- Organizacja wystawy fotograficznej "Cmentarz żydowski w Radomiu".

Kto nam pomaga

Podczas realizacji projektu współpracujemy m.in. z: Ambasadą Izraela w Polsce, Gminą Wyznaniową Żydowską w Warszawie, Żydowskim Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Stowarzyszeniem Żydowskie Motywy, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu.

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

Jesteśmy dumni z organizacji III. Dni Kultury Żydowskiej w Radomiu. Dzięki różnorakim działaniom artystycznym podjętym przez uczestników projektu, społeczność szkolna i lokalna miała szansę bliżej poznać bogatą kulturę i tradycję żydowską oraz lepiej zrozumieć specyfikę swojego miasta i jego wielokulturowego dziedzictwa.

W październiku 2010 roku nasz projekt został projektem miesiąca.