Uczniowie Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Chełmie pod kierunkiem nauczycielki historii Beaty Łukaszewskiej-Breś realizują projekt „Przywróćmy Pamięć”. Oto jak sami piszą o swojej pracy:
Należy odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego przystąpiliśmy do programu?
Otóż Chełm to 70 tys. miasto położone na wschodzie Polski. W okresie międzywojennym zamieszkiwany był przez wiele narodowości, z czego od 50 do 44% stanowiła ludność żydowska. Było to, po Lublinie, drugie co do wielskości skupisko Żydów w województwie lubelskim.
Z czasem przeszłość odchodzi w zapomnienie. Obecnie wydaje się, że związki naszego miasta z kulturą żydowską nie są znane ogółowi mieszkańców. Chełmianie ze zdziwieniem przyjmują informacje o tym, że Żydzi stanowili, przed wybuchem drugiej wojny światowej, połowę mieszkańców Chełma. Muzeum Chełmskie nie posiada zbiorów dotyczących tej kwestii.
Dlatego zafascynowani historią i kulturą Żydów w Polsce, pragnąc docenić wielokulturowe dziedzictwo naszego regionu, chcemy pokonać stereotypy, poznać i zrozumieć przeszłość, a następnie przekazać naszą wiedzę innym.
Naszemu projektowi nadaliśmy tytuł „ Cały świat to jeden wielki Chełm” słowa te pochodzą z dzieła Isaaca Bashevisa Singera, laureata nagrody Nobla, pisarza żydowskiego pochodzącego z Polski, który chętnie korzystał z chełmskich motywów. Żydzi zamieszkiwali Chełm przez wiele wieków, stworzyli wyjątkowy folklor. Chełm stał się na poły mitycznym miasteczkiem, zamieszkałym przez ludność o swoistej i abstrakcyjnej logice. Na tej bazie powstały dowcipy i opowieści, które do dzisiaj funkcjonują w popularnej kulturze żydowskiej. Możemy przeczytać o tym również u Horacego Sefrina w książce „Przy szabasowych świecach”.
Chcemy poznać ten zapomniany świat i dlatego opracowaliśmy szczegółowy plan działania.
Plan działania
1. Zbieramy informacje w Internecie.
2. Przeszukujemy zbiory biblioteczne i wybieramy się do archiwum.
3. Nawiązaliśmy kontakt z regionalistą chełmskim panem Zbigniewem Lubaszewskim, który interesuje się kwestią żydowską. Już wkrótce odbędzie się spotkanie pana Lubaszewskiego z młodzieżą naszej szkoły.
4. Zbieramy relacje świadków historii, którzy pamiętają chełmskich Żydów.
5. Przeprowadziliśmy ankietę na temat znajomości mniejszości narodowych w Chełmie w latach 1918-1942.
6. Odbyła się lekcja poświęcona mniejszościom narodowym w Polsce, połączona z prezentacją kultury żydowskiej, ukraińskiej i romskiej.
7. Poszukujemy na terenie naszego miasta śladów żydowskiej kultury materialnej.
8. Na wiosnę planujemy wizję lokalną cmentarza żydowskiego w Chełmie.
9. Pragniemy nawiązać kontakt z przedstawicielami środowisk żydowskich związanych z naszym miastem.