"Przywróćmy Pamięć" edycja 2015-2016

Zespół Szkół im. gen. Nikodema Sulika

Strona www

http://www.liceum-dabrowa.pl

Kim jesteśmy

Projekt „Odczytywanie  popiołów” – śladami dąbrowskich Żydów
realizowany przez młodzież kl.I i II LO w Dąbrowie Białostockiej pod opieką nauczyciela  języka polskiego Doroty Budzińskiej

Dlaczego realizujemy projekt

     Nasze miasto jest wielokulturowe i wieloreligijne. Od lat żyją w nim społeczności: polska, białoruska oraz tatarska. Niestety mieszkańcy zapomnieli o tym, że przez kilka wieków istniała również bardzo liczna grupa wyznawców judaizmu, która zniknęła w czasie drugiej wojny światowej. Odeszli żywi, ale pozostawili nam swoich zmarłych spoczywających na zabytkowym żydowskim cmentarzu. 

    Naszym celem jest  przywrócenie pamięci dąbrowskich Żydów oraz ukazania obrazu przedwojennej Dąbrowy Białostockiej. Działania mają przede wszystkim wymiar edukacyjny skierowany do młodych ludzi, którzy poprzez wspólną pracę uczą się historii  miejscowości i poznają tragizm Holocaustu. Praca nad projektem uczy nie tylko współdziałania, ale również tolerancji i poszanowania dla inności narodowej  i religijnej.

     Projekt będziemy realizować przy współpracy z zaprzyjaźnionymi szkołami średnimi z Mołodeczna (Białoruś) i Kalwarii (Litwa), z  miejscowymi drużynami  harcerskimi, M - G Ośrodkiem Kultury, IPN. w Białymstoku, Towarzystwem Genealogicznym Ziemi Sokólskiej oraz wieloma osobami dobrej woli, w tym naszymi absolwentami.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

Pierwsze wzmianki o Żydach mieszkających w Dąbrowie pochodzą z początku XVIII wieku. Istniała już wtedy w miasteczku gmina wyznaniowa żydowska, podlegająca gminie w Grodnie.

W roku 1806 r. Żydzi stanowili ponad połowę mieszkańców Dąbrowy, a osiemdziesiąt lat później – aż 85%. Wyznawcy religii mojżeszowej koncentrowali się wokół rynku. Kwitło przy nim życie gospodarcze, religijne i kulturalne. Gospodarstwa żydowskie stanowiły większość w rejonie głównych ulic miasta: placu Kościuszki, ul. Szkolnej oraz ul. Kamieńskiej i ul. 3 Maja. Wybudowano w Dąbrowie dwie murowane bóżnice, a także kilka domów modlitwy. W 1874 r. powstała nad rzeką murowana synagoga, która uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. Na północ od rynku, przy brzegu rzeki, znajdowała się łaźnia rytualna.

 

W 1921 r. w gminie Dąbrowa Białostocka mieszkało 1218 Żydów na nieco ponad 3 tysiące mieszkańców. Jednak stanowili oni 90% populacji samego miasta. Tuż przed drugą wojną światową mieszkało tu nieco mniej niż 1200 Żydów.

Co robimy w ramach projektu

1.       Zamieszczenie ogłoszeń o poszukiwaniu świadków historii międzywojennej     i wojennej Dąbrowy, ze szczególnym uwzględnieniem społeczności żydowskiej, w lokalnych mediach.

2.       Nawiązanie współpracy z IPN- em w Białymstoku, Towarzystwem Genealogicznym Ziemi Sokólskiej, Fundacją Ochrony Mienia Żydowskiego, Muzeum Historii Żydów Polskich „POLIN”, Żydowskim Instytutem Historycznym, Archiwum Białostockim, Ambasadą Izraela w Polsce, mediami oraz osobami, które są zainteresowane tematyką żydowską.

3.       Zebranie informacji o przeszłości miejscowości i jej mieszkańców. 

4.       Wywiady z najstarszymi osobami, żyjącymi w Dąbrowie i okolicy, które pamiętają społeczność żydowską i wygląd miasteczka sprzed wojny (zapis rozmów).

5.       Utrwalenie relacji świadków  poprzez nakręcenie filmu.

6.       Objęcie opieką żydowskiego cmentarza.

7.       Umieszczenie tablicy i znaku informacyjnego prowadzącego do cmentarza.

8.       Sporządzenie planu cmentarza, ewidencja zachowanych macew i uwiecznienie ich na fotografiach.

9.       Przygotowanie wirtualnej  mapy przedwojennej Dąbrowy i zaznaczenie miejsc związanych z religią i kulturą Żydów ( ze szczególnym uwzględnieniem synagog).

10.   Cykl lekcji w dąbrowskim liceum poświęcony wielokulturowości Dąbrowy.    ( 5 lekcji)

11.   Konferencja naukowa dotycząca historii miasta i losu dąbrowskich Żydów.

12.   Sporządzenie bibliografii wszelkich dostępnych źródeł o dąbrowskich Żydach.

13.   Wydanie publikacji o historii dąbrowskich Żydów, przetłumaczenie jej na język angielski.

14.   Przeprowadzenie konkursu wśród młodzieży na projekt tablicy pamiątkowej    i okładki publikacji.

15.   Wyjazd studyjny na Białoruś i Litwę w celu zwiedzenia miejsc związanych  z Żydami i włączenie tamtejszej młodzieży do naszego projektu.

16.   Podjęcie próby odnalezienia potomków dąbrowskich Żydów.

 

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

Adaptacja cmentarza żydowskiego.

Kto nam pomaga

Starosta i Wicestarosta Powiatu Sokólskiego –  Piotr Rećko i Jerzy Białomyzy;

Burmistrz Miasta i Gminy Dąbrowa Białostocka  - Romuald Gromacki;

Dyrektor Zespołu Szkół im. gen. N. Sulika w Dąbrowie Białostockiej – Jarosław Budnik;

Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury w Dąbrowie Białostockiej – Aleksandra Szczerba;

Prezes Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Sokólskiej – Daniel Bućko;

Pan dr Tomasz Wiśniewski – autor znakomitych publikacji o Żydach Białostocczyzny, pisarz, reżyser, badacz i pasjonat

      oraz wiele innych osób, którym bliska jest przeszłość „małej ojczyzny”.          

 

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

Nasz działania zostały objęte honorowym patronatem Marszałka Województwa Podlaskiego.

Odnaleźliśmy potomków Żydów z Dąbrowy w Stanach Zjednoczonych i Izraelu. Najprawdopodobniej spotkamy się w Dąbrowie w czerwcu 2016 r.

Dr Michael Nevins i dr Mark Podwal to potomkowie dąbrowskich Żydów. Nasze spotkanie planujemy w dn. 24 maja 2016 r. Wraz z Panami przylatują również ich krewni syn i wnuk, a więc będzie to spotkanie wielopokoleniowe.

24 maja odbędzie się duża uroczystość, zgodnie z naszym projektem złożą  się na nią wystąpienia M. Nevinsa - autora "Księgi Pamięci Dąbrowy" i wystawa prac M. Podwala, sesja naukowa, projekcja filmu pod roboczym tytułem "Przywróćmy Pamięć - opowieść o dąbrowskich Żydach" (relacje 13 świadków historii), nabożeństwo ekumeniczne na cmentarzu żydowskim oraz koncert "Kapeli Jankiela".

Dzień Judaizmu w polskim Kościele katolickim - 17 stycznia 2016 r. uczciliśmy uroczystość poprzez lekcję żywej historii naszego miasta i miejsc związanych z dąbrowskimi Żydami. Nasze zajęcia zostały pokazane w dwóch reportażach - ogólnopolskim Teleexpressie i białostockim "Obiektywie" pt. "Miejsca życia".