Pierwsza źródłowa wzmianka o istnieniu w Mławie synagogi pochodzi z akt kapituły katedralnej w Płocku z 04.05.1551 r. dotyczących sprawy cyrulika mławskiego Ambrożego Broze, który przeszedł na judaizm i – jak wynika z tych akt – „co szabat do synagogi uczęszczał". Pierwsza bożnica znajdowała się prawdopodobnie  na przedmieściach Zabrody w sąsiedztwie najstarszego mławskiego cmentarza żydowskiego.

Kolejna wzmianka o synagodze pochodzi z 1775 roku. Ks. Michał Mdzewski podczas wizytacji mławskiej parafii zapisał: „Domów żydowskich jest 14, mają swoją bożnicę na końcu miasta, za miastem zaś chowają się na osobnym kirkucie. W XIX w.  mławska synagoga była w bardzo złym stanie. Budynek zbudowany częściowo z gliny i  kryty dachówką coraz bardziej groził  zawaleniem . 27 maja 1817 r. władze centralne miasta zdecydowały o jej rozebraniu.  

Mławscy Żydzi, nie czekając na pomoc ze strony gminy żydowskiej,  wznieśli nową, lepszą i trwalszą synagogę. Powstała ona w 1856r.  między ul. Kozią a ul. Sienną. Budynek wzniesiono na planie prostokąta. Na wschodniej ścianie umieszczono cztery witrażowe okna, na północnej i południowej ścianie umieszczono po dwa okna. Wejście do synagogi zdobiły kolumny. W przedsionku znajdowały się schody, które prowadziły na babiniec, z niego wiodły schody w dół tak, że wnętrze synagogi znajdowało się poniżej poziomu ulicy.Ściany synagogi były pomalowane na czerwono i niebiesko a dach oparty był na biało-szarych kolumnach. Na ścianie wschodniej znajdował się Aron ha- Kodesz ze zwojami Tory.

 

We wrześniu 1939 r. Niemcy spalili bóżnicę, a ruiny rozebrali w latach 1942–1943.

Po wojnie działkę, na której stała, o powierzchni 694 m², zabudowano nowymi budynkami. Nieruchomość stała się własnością Skarbu Państwa na mocy orzeczenia sądu z 08.03.1960 roku.

 

Źródła: www.sztetl.pl; janiss67.pl.tl

Notatka- Karolina Jastrzębowska