Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego

"Przywróćmy Pamięć" edycja 2007-2008

PIŁA - Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA

Kim jesteśmy

Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA opiera swoją działalność na pracy społecznej członków. Celem Stowarzyszenia jest: Propagowanie zdrowego i aktywnego modelu życia. Profilaktyka patologii społecznej. Pobudzanie rozwoju postaw obywatelskich. Działanie na rzecz zwiększenia udziału społeczeństwa w życiu publicznym. Wspieranie działań środowisk lokalnych, wzmacniających mechanizmy demokratyczne. Stymulowanie i wspieranie zachowań demokratycznych w środowiskach młodzieżowych. Działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Inspirowanie społeczeństwa do podejmowania działalności gospodarczej. Działania na rzecz zniesienia obowiązkowej służby wojskowej i zastąpienia jej armią zawodową. SIS EFFATA to organizacja pozarządowa, działająca na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Organizacja koncentruje swoje działania na najbardziej istotnych, zagrożeniach dla bioróżnorodności i środowiska naturalnego. SIS EFFATA przeciwstawia się niszczeniu środowiska naturalnego, których celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na przypadki niszczenia Ziemi, istotne problemy ekologiczne, a także wskazanie odpowiedzialnych za taki stan rzeczy. Działalność życiowa i gospodarcza człowieka wywiera niewątpliwy wpływ na jakość środowiska. Powstające zagrożenia środowiska powodują negatywne skutki dla ludzi i ekosystemów. Zasięg występowania tych zagrożeń, ich natężenie lub kumulacja na pewnych obszarach upoważnia do określenia ich mianem ekologicznych problemów.
Powołanie SIS EFFATA jest odpowiedzią na niewystarczającą ochronę przyrody. Celem stowarzyszenia jest podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, gdyż edukacja ta jest najważniejszym instrumentem realizacji zasad zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju). SIS EFFATA realizuje cele poprzez: Pogłębianie więzi społecznych w społecznościach lokalnych, popularyzowanie kultury europejskiej i zdobyczy nauki oraz rozwijanie kontaktów bezpośrednich - dla wzajemnego poznania się różnych środowisk. Udzielanie pomocy osobom ze środowisk patologii strukturalnej. Realizacja programów przeciwdziałania patologii społecznej. Działalność informacyjna, promocyjna przedsięwzięć stowarzyszenia - w tym i działalność wydawnicza. Wydawanie i kolportowanie materiałów i wydawnictw związanych z działalnością Stowarzyszenia. Aktywne uczestnictwo w życiu politycznym RP. Ułatwianie społeczeństwu kontaktów z instytucjami i organizacjami krajowymi i międzynarodowymi. Badanie i dokumentowanie zjawisk społecznych, obszarów kultury i tradycji. Promocję ludzi młodych w ich działaniu na rzecz instytucji życia publicznego i osób zainteresowanych tworzeniem chrześcijańsko-demokratycznego porządku państwa. Organizowanie aktywnych form wypoczynku (kolonii, biwaków, spływów kajakowych i innych). Pomoc w zdobywaniu wiedzy i kwalifikacji. Organizowanie spotkań, szkoleń, seminariów, wystaw, koncertów, prezentacji programów edukacyjnych oraz innych form poszerzania wiedzy służących promocji programu stowarzyszenia. Tworzenie programów edukacyjnych, działalność impresaryjną, pośrednictwo, reklamę, wyrób i sprzedaż wyrobów własnych i dzieł sztuki. Promocję wykwalifikowanej kadry specjalistów z dziedziny sztuki i edukacji oraz menedżerów i promotorów w dziedzinie reklamy i biznesu. Organizowanie, warsztatów artystycznych, plenerów, przedstawień teatralnych i koncertów. Udzielanie pomocy amatorskim grupom twórczym i twórcom indywidualnym. Wydawanie i kolportowanie materiałów i wydawnictw związanych z działalnością Stowarzyszenia.

Dlaczego realizujemy projekt

Celem projektu jest odtworzenie historii społeczności żydowskiej, dawnych mieszkańców miasta Piły. Uczniowie i wolontariusze zrealizują projekt w ramach zajęć pozalekcyjnych oraz lekcji historii. Postanowiliśmy przypomnieć społeczności naszego miasta o zburzonej synagodze, która mieściła się w centrum miasta i cmentarzu żydowskim. Uczestnicy projektu postarają się odnaleźć macewy wyniesione ze zlikwidowanego cmentarza, z których prawdopodobnie jako fundament zbudowano w Pile park na wyspie.Przewidujemy, ze w projekcie uczestniczyć będzie około 20 osób, uczniowie pilskich szkół. Spotkania zaplanowano cykliczne, co 3 tygodnie. Przy pomocy lokalnych instytucji będziemy zbierać materiały dotyczące historii Żydów w rejonie Piły. Przeprowadzimy wywiady z ludźmi pamiętającymi czasy przed i po II wojnie światowej. Nawiążemy współpracę z członkami nieistniejącego Towarzystwa Przyjaźni Polsko Izraelskiej. Zorganizujemy wystawę fotografii na temat historii i kultury Żydów w naszym regionie.Stałym zadaniem w projekcie będzie opieka nad miejscem, gdzie znajdowała się w Pile synagoga i cmentarz żydowski. Dodatkowo w ramach projektu w szkołach regionu oraz na otwartych spotkaniach w Galerii planujemy prowadzenie zajęć poświęconych religii, historii i kulturze mojżeszowej.

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

HISTORIA PILSKICH ŻYDÓW

Przez cztery stulecia w Pile istniała gmina żydowska. Powstała ona prawdopodobnie w 1550 roku. Tę datę podaje niemiecki historyk Richard Havemann. Według danych z 1563 r., w mieście znajdowały się tylko 3 domy żydowskie. Później liczba ludności żydowskiej w Pile zaczęła stopniowo wzrastać i w roku 1569 było już w mieście 5 domów żydowskich, co - licząc po 5 osób na rodzinę - dawało ok. 30 osób. Na ogólną liczbę 271 domów stanowiło to 1,8%.W 1626 roku Piłę strawił wielki pożar, który rozpoczął się w domu niejakiego Joachima - Żyda mieszkającego tuż przy kościele parafialnym. Po pożarze królowa Konstancja (żona Zygmunta III Wazy) - opiekunka miasta przysłała do Piły swego sekretarza Samuela Tarjowskiego, któremu poleciła opracować zupełnie nowy plan zabudowy. Na przedmieściu wytyczył on dzielnicę, w której Żydzi mieli odbudować swoje domy. Rozciągała się ona między dzisiejszym pl. Staszica a al. Piastów, od północy zaś graniczyła z ogrodem kościoła św. Jana. Jej centrum stanowił plac zwany Rynkiem Żydowskim, znajdujący się w okolicy al. Piastów i ul. Ossolińskich, pośrodku którego zbudowano drewnianą synagogę. Nakazano jednak, aby nie była ona wyższa niż sąsiednie budynki. Dzielnicę żydowską otoczono rowem i palisadą. Prawdopodobnie w 1627 roku przy dzisiejszej ul. Konopnickiej założono cmentarz żydowski. Na ludność żydowską nałożono w tym czasie liczne zakazy. Żydom zakazano budowy domów poza dzielnicą żydowską oraz kupowania nieruchomości od chrześcijan. Odebrano im także łąki nad Gwdą. Dla odróżnienia od pozostałych mieszkańców miasta nakazano im nosić żółte kapelusze i czerwoną chustę na ramionach. Nie wolno im było także warzyć piwa i produkować wódki oraz nabywać alkoholu od innych osób w celu odsprzedaży. Liczba Żydów w Pile nadal rosła i - jak przyjmuje F. Żmidziński - w roku 1655 było w mieście już 80 domów żydowskich, czyli ludność ta osiągnęła ok. 500 osób, co stanowiło już 30% ogółu mieszkańców. Ten okres rozwoju przerwał jednak najazd szwedzki. W dniu 24 lipca 1655 roku Piła została zajęta przez wojska feldmarszałka Wittenberga. Nienawiść wroga skupiła się głównie na Żydach. Szwedzi zamordowali ok. 33 osób, rabując cały dobytek, sprofanowali synagogę, zniszczyli rulon z Torą i spalili święte księgi. Pozostali przy życiu Żydzi zdołali zbiec do sąsiednich miasteczek. Po przejściu Szwedów gmina żydowska w Pile przestała istnieć. W drugiej połowie XVII w. liczba Żydów w Pile zaczęła ponownie wzrastać. Przyczynił się do tego między innymi przywilej na prowadzenie handlu wełną, nadany im w październiku 1670 r. Konkurencja ze strony Żydów stała się przyczyną niechęci mieszkańców Piły. Proponowano nawet, aby całkowicie wydalić ich z miasta. W 1709 roku w czasie wojny północnej Szwedzi ograbili i spalili synagogę oraz wszystkie domy w dzielnicy żydowskiej. Niebawem na miejscu synagogi zbudowany został nowy budynek. Według opisu z 1772 roku, po zajęciu miasta przez Prusy, w Pile w 43 domach mieszkało 318 Żydów. Rodzin żydowskich było 80, co daje wskaźnik 3,7 osoby na rodzinę. W roku następnym, według raportu burmistrza Rosenera, w 37 domach mieszkało w mieście 322 Żydów. Większość z nich zajmowała się handlem, głównie sprzedażą sukna i wełny, rzeźnictwem oraz wyszynkiem piwa i miodów. Wbrew zakazom handlowali oni również żywnością i wódką. Za panowania pruskiego liczba ludności żydowskiej w mieście nie zmieniła się zbytnio. W latach 1833-1844 Żydzi otrzymali prawa polityczne. W 1834 roku mieszkało w Pile 404 Żydów. W dniu 7 lipca tego roku miał miejsce wielki pożar miasta, w wyniku którego spłonęła synagoga, dom nauki oraz większość żydowskich domów. Zniszczona Synagoga została również większość materiałów dotyczących gminy żydowskiej. Nową, dużą murowaną synagogę, która jak poprzednie stała na Rynku Żydowskim (późniejszy Wilhelmsplatz), poświęcono dokładnie 7 lat po pożarze, 7 lipca 1841 roku. Po zachodniej stronie placu zbudowano szkołę żydowską. Od roku 1872 nadzór nad nią sprawowało państwo. W 1890 roku została ona upaństwowiona i przeszła na utrzymanie miasta. Na przełomie XIX i XX w. zmniejszał się odsetek ludności żydowskiej w mieście: od 805 w roku 1880, poprzez 798 w 1890, do 580 w 1910. Przez następne lata liczba ta nie uległa zmianie. Według spisu z 1925 roku w Pile mieszkało 586 Żydów (ok. 1,6% ogółu mieszkańców). W 1937 roku było ich już tylko 236. Związane było to z bezwzględnymi represjami, którymi zostali poddani żydowscy mieszkańcy Piły po dojściu Hitlera do władzy. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku (w tzw. noc kryształową), jak w całej III Rzeszy, doszło w Pile do gwałtownych zamieszek. Zdemolowano mieszkania i sklepy należące do Żydów. Wielu z nich wyciągnięto z mieszkań i pobito. Spalono synagogę przy Wilhelmsplatz, która już nigdy nie została odbudowana. W synagodze spłonęła kronika gminy pilskiej, założona jesienią 1756 roku. Jednocześnie Gestapo pilskie aresztowało wielu Żydów, których następnie przewieziono do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. W pierwszej połowie lutego 1940 roku pozostałych w mieście Żydów wywieziono razem z ludnością żydowską z innych miejscowości zachodniopomorskich i ulokowano w okropnych warunkach w barakach pod Lublinem. W ten sposób historia Żydów w Pile została zamknięta. Cmentarz żydowski przy ul. Konopnickiej został zniszczony w czasie wojny. Na jego terenie po 1945 roku wzniesiono przedszkole i budynki szkoły policyjnej. Dziś pozostały po nim jedynie stare drzewa. Na cmentarzu wojennym w Leszkowie można natomiast znaleźć kilka nagrobków jeńców rosyjskich wyznania mojżeszowego z okresu I wojny światowej.

Cmentarz, w centrum miasta, na terenie graniczącym obecnie z Szkołą Policyjną. Założony na początku XVII wieku, prawdopodobnie w 1627 roku. Przed wojną powierzchnia około 0,80 hektara. Cmentarz zniszczony w czasie II wojny światowej. Brak nagrobków, część została przeniesiona na inny cmentarz. Obecnie teren ogrodzony i niedostępny.
Cmentarz, w centrum miasta, w pobliżu XVII-wiecznej dzielnicy żydowskiej. Drugi żydowski cmentarz założony prawdopodobnie w 1840 roku. Zniszczony przez Niemców w czasie wojny.
Cmentarz, na terenie zwanym Leszków. Cmentarz wojenny założony w 1915 roku. Na jednej z kwater chowano zmarłych żołnierzy Żydów. Powierzchnia około 1,20 hektara, zachowanych kilkadziesiąt nagrobków.

OKOLICE PIŁY

CHODZIEŻ. Cmentarz, ul. Kochanowskiego. Założony w XVII wieku, powierzchnia 2,5 hektara, zdewastowany i zniszczony; lokalne władze dopuściły do zniszczenia cmentarza, lokalizując na nim boisko sportowe i osiedle domków jednorodzinnych. Żydowska wspólnota istniała tu już w 1688 roku.

CZARNKÓW. Cmentarz, na terenie zwanym Góra Żydowska. Założony w XVIII wieku, brak innych danych. Cmentarz - Założony w 1812 roku.

CZŁOPA. Cmentarz, ul. Mickiewicza, obok cmentarza katolickiego. Założony na początku XVII wieku, powierzchnia 0,66 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, zachowanych kilka nagrobków, najstarszy z 1861 roku, hebrajskie i niemieckie napisy. W 1614 roku powstała gmina żydowska. W XVII wieku funkcjonowała synagoga. W 1760 roku ponownie wybudowano synagogę.

DEBRZNO. Cmentarz, ul. Mokotowska 2 (przy szczycie wzgórza); Założony w XVIII wieku, powierzchnia 0,30 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany. Ostatni znany pogrzeb odbył się w 1940 roku.

JASTROWIE. Cmentarz, ul. Kilińskiego 17 (w pobliżu przejazdu kolejowego) Założony w połowie XVIII wieku, powierzchnia 0,74 hektara, częściowo zdewastowany, zachowanych 70 nagrobków, najstarszy z 1856 roku, hebrajskie i niemieckie napisy. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej. Gmina żydowska istniała tu już w 1610 roku. Pierwsza synagoga została wzniesiona w XVII wieku. Nowa w 1867 roku i służyła społeczności żydowskiej do 1938 roku.

LĘDYCZEK. Cmentarz, ul. Cmentarna. Założony na początku XIX wieku, powierzchnia 0,65 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, zachowanych kilka nagrobków z piaskowca, najstarszy z 1897 roku, hebrajskie i niemieckie napisy. Z cmentarza korzystała również wspólnota żydowska z miejscowości Okonek. Cmentarz był niszczony już przed II wojną światową.

LUBUSZ. Cmentarz. Powierzchnia 0,39 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, zachowanych kilka nagrobków.

MARGONIN. Cmentarz, ul. Okopowa. Założony w VII wieku, powierzchnia 1,0 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, brak nagrobków. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej.

MIASTECZKO KRAJEŃSKIE. Cmentarz, ul. Leśna, 1 km z wsią. Założony na początku XVIII wieku, powierzchnia 0,25 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej.

MIROSŁAWIEC. Cmentarz, ul. Cmentarna. Założony w XVII wieku, powiększany na początku XIX wieku. Powierzchnia 2,22 hektara, ogrodzony murem kamiennym, zachowanych około 100 nagrobków, najstarszy z 1865 roku, na nagrobkach hebrajskie i niemieckie napisy. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej. Żydowska wspólnota funkcjonowała tu od końca XVI wieku. W pierwszej połowie XIX wieku działała jesziwa - szkoła religijna wyższego stopnia.

ROGOŹNO. Cmentarze, ul. Leśna (Żydowska Górka). Starszy cmentarz został założony pod koniec XVI wieku, nie ogrodzony, zdewastowany, nie ma nagrobków. Płytami nagrobnymi ze starego cmentarza Niemcy w czasie ostatniej wojny wybrukowali uliczki wokoło Nowego Rynku. Po wojnie uliczki (i te nagrobki) pokryto asfaltem. W granicach starego cmentarza zachowały się ruiny domu przedpogrzebowego. Nowy cmentarz mieścił się poniżej starego też przy ulicy Leśnej. Po wojnie został zniszczony przez ludzi przy cichej aprobacie ówczesnych władz. Kilka fragmentów rozbitych macew znajduje się w miejscowym muzeum (jest w nim również mały kącik dotyczący historii Żydów z Rogoźna). Zorganizowana wspólnota żydowska istniała tu już w 1569 roku. W XIX wieku dzielnica żydowska mieściła się wokół Starego Rynku.

RYCZYWÓŁ. Synagoga, ul. Czarnkowska 6. Zbudowana w drugiej połowie XIX wieku, orientowana, na planie prostokąta, z niewielką apsydą od wschodu. Pierwotnie elewacje z cegły nietynkowanej. Po 1945 roku przebudowana na dom mieszkalny. Cmentarz, poza terenem wsi. Założony w XVIII wieku (około 1735 roku), powierzchnia 0,45 hektara (przed wojną 1,5 hektara), zachowane dwa nagrobki (jeden z 1843 roku). W 1677 roku tutejsi Żydzi uzyskali potwierdzenie przywilejów od Jana III, w tym zezwolenie na budowę bóżnicy i zakup placów pod 20 domów. W 1698 następny przywilej zwalnia od podatków bóżnicę, cmentarz, szpital, dom rabina i szkołę. Gmina żydowska istniała tu od 1735 roku. W 1889 roku żydowska wspólnota liczyła 212 osób.

SZAMOCIN. Synagoga, ul. Paderewskiego 19. Cmentarz, ul. Świerczewskiego 53. Założony w połowie XVIII wieku, powierzchnia 0,42 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, nie ma nagrobków. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej. W 1893 roku urodził się tu poeta Ernest Toller, zmarł w 1939 w Nowym Jorku. Przed II wojną światową żydowska populacja liczyła 44 osoby.

TUCZNO. Cmentarz, ul. Młyńska, na wzgórzu opodal zamku. Założony na początku XVIII wieku, powierzchnia 0,30 hektara, nie ogrodzony, w latach pięćdziesiątych zdewastowany przez ludność polską; zostało kilkanaście nagrobków, z czego kilka z piaskowca (czytelne napisy hebrajskie i niemieckie, nawet złocone, na jednym data 1883) i około 10 z gładkiego granitu, być może jeszcze więcej nagrobków ukrytych jest w trawie i w ziemi.

WAŁCZ. Cmentarz, ul. Bieruta 11. Założony w XVII wieku, powierzchnia 0,75 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, nie ma nagrobków. Żydowska wspólnota istniała tu już 1623 roku. W XVII wieku wzniesiono synagogę, która paliła się w 1706, 1711, i w 1938 roku. W 1939 roku mieszkało tu 250 Żydów.

WĄGROWIEC. Synagoga. Wybudowana w 1807 roku, zniszczona w 1940. Cmentarz, wzgórze nad Jeziorem Durowskim. Założony na początku XIX wieku, przed wojną powierzchnia 1,16 hektara, zdewastowany przez okupanta w czasie II wojny, w latach 60. dokonano reszty zniszczeń. Istniejące macewy z tego cmentarza wykorzystano częściowo jako płyty chodnikowe, a częściowo Niemcy wrzucili je do rzeki Wełny. W lipcu 2001 wyciągnięto z rzeki większość nagrobków. W miejscu dawnego cmentarza żydowskiego 29.11.2001 odsłonięto tablicę pamiątkową. Ze zgromadzonych macew i ich fragmentów urządzono lapidarium. Pierwsze wzmianki o społeczności żydowskiej w Wągrowcu pochodzą z drugiej połowy XVIII wieku. W 1793 r. było w mieście 28 Żydów, w dwa lata później 134 (na 809 mieszkańców). W połowie XIX w. nie było w mieście żadnych konfliktów na tle narodowościowym. Później jednak liczba ludności żydowskiej malała i w chwili wybuchu drugiej wojny światowej w mieście było 50 osób wyznania mojżeszowego, którzy też opuścili Wągrowiec w pierwszych dniach wojny.

WIELEŃ. Synagogi - Pierwsza synagoga funkcjonowała tu w XVII wieku. W 1785 roku wzniesiono nową, jednak spaliła się w tym samym roku. Kolejną zbudowano w 1787 roku, została zniszczona w 1939 roku. Cmentarz - Założony w XIX wieku, przed wojną powierzchnia 1 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, nie ma nagrobków. Cmentarz był niszczony w czasie II wojny światowej. W granicach cmentarza znajduje się dom przedpogrzebowy. Żydowska wspólnota istniała tu od połowy XVII wieku. Przed II wojną światową mieszkało tu 54 Żydów.

WYSOKA. Cmentarz, za miastem na wzgórzu. Założony w połowie XIX wieku, powierzchnia 0,25 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, nie ma nagrobków. Zlikwidowany po 1920 roku. Obecnie szkoła podstawowa. W 1870 roku żydowska populacja liczyła 128 osób.

WYRZYSK. Synagoga, ul. Pocztowa 6. Synagoga murowana, wzniesiona na miejscu synagogi drewnianej około 1860 roku. Na planie prostokąta. Zachowały się resztki dawnego wystroju malarskiego oraz ceglany detal elewacji. Po rozwiązaniu gminy żydowskiej budynek zamieniono na magazyn. Cmentarz. Założony na początku XIX wieku, powierzchnia przed wojną 0,20 hektara, ostatni znany pogrzeb odbył się przed 1940 rokiem. Zniszczony w czasie wojny. Gmina żydowska powstała tu w 1 połowie XIX wieku. Istniała do 1920 roku. W 1772 roku mieszkało tu 57 Żydów (27,5 % ludności), 1885 - 142 (9,9 % ludności), a w 1921 - 18 (1,4 %).

ZLOTÓW. Cmentarz, nad jeziorem, w północnej części miasta. Przed wojną powierzchnia 0,48 hektara, nie ogrodzony, zdewastowany, zostały tylko fragmenty porozbijanych nagrobków. Zniszczony w czasie wojny. Kilka macew znajduje się w muzeum w Osieku. Żydzi mieszkali tu od XVI wieku. Znani tutejsi rabini to Jakub Feiwil (zm. 1694) i rabin Beth (zm. 1774).

Opracował: Artur Łazowy

Co robimy w ramach projektu

W potocznej świadomości Polaków obraz narodu żydowskiego jest w zasadzie zdominowany jego tragicznym losem w okresie drugiej wojny światowej. Podręczniki szkolne poświęcają niewiele miejsca lub podejmują temat prawie wyłącznie w kontekście tragedii Holokaustu. Tymczasem przez długie stulecia Żydzi stanowili istotną część społeczeństwa wielonarodowościowej Rzeczypospolitej, wnosząc w naszą kulturę różnorodność i oryginalność. Z dawnej kilkutysięcznej liczby cmentarzy, synagog i innych budynków służących żydowskiemu kultowi religijnemu obecnie niewiele się zachowało Po nazistowskim wykorzenieniu każdego śladu żydowskiej egzystencji nastąpił prawie 50-letni okres zaniedbania, opuszczenia, a nawet dewastowania większości miejsc, o dużej wartości historycznej i artystycznej.

Celem projektu jest poznanie historii gminy żydowskiej, która powstała w Pile pod koniec XVI wieku lub w pocz. XVII wieku, jak również szeroko rozumiana edukacja dla tolerancji, poszanowania odmienności, różnorodności oraz otwartości na inne kultury i wyznania.

Przewidujemy, ze w projekcie uczestniczyć będzie około 40 osób, uczniowie pilskich szkół. Uczniowie i wolontariusze zrealizują projekt w ramach zajęć pozalekcyjnych oraz lekcji historii. Spotkania zaplanowano cykliczne, co 4 tygodnie Uczestnicy projektu przy pomocy lokalnych instytucji będą zbierać materiały dotyczące historii Żydów w rejonie Piły, postarają się odnaleźć ślady kultury materialnej, przeprowadzą wywiady z ludźmi pamiętającymi czasy przed i po II wojnie światowej. Zaplanowaliśmy także nawiązanie współpracy z członkami nieistniejącego Towarzystwa Przyjaźni Polsko - Izraelskiej. Zorganizujemy wystawę fotografii a efekty z realizacji projektu przedstawimy w formie prezentacji multimedialnej. Dodatkowo w ramach projektu odbędą się otwarte spotkania, poświęcone religii, historii i kulturze żydowskiej. Jak Europa długa i szeroka, odtworzenie utraconej kultury żydowskiej nabiera w świadomości wielu narodów znaczenia, w miarę jak ludzie zdają sobie sprawę z istotnego udziału społeczności żydowskich w dziejach Europy zarówno w skali państwowej, jak i lokalnej. Znaczenie owo doczekało się wręcz oficjalnego potwierdzenia ze strony Unii Europejskiej; pochodząca z 1987 roku rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy uznała: "znaczny i wyjątkowy wkład Żydów i tradycji judaizmu w dziejowy rozwój Europy na polu kultury i w innych dziedzinach". Zainteresowanych nauczycieli i uczniów prosimy o kontakt i przesłanie karty zgłoszenia, pocztą lub emailem. Chętnie odpowiemy na pytania dotyczące realizacji projektu.: kontakt 0601 970 679 lub email: effata@wp.pl

Z poważaniem, Iwona Belter i Artur Łazowy

Adres do korespondencji: 64 –920 Piła, ul. W. Młodych 30/6