"Przywróćmy Pamięć" edycja 2008-2009

DĄBROWA TARNOWSKA - Publiczne Gimnazjum nr 2

Kim jesteśmy

DĄBROWA TARNOWSKA - Publiczne Gimnazjum nr 2 - grupa 6 aktywnych pasjonatów chcących w pełni poznać historię swojej "małej ojczyzny" i zrozumieć, dlaczego w naszym miasteczku jest jedna z największych synagog w południowej Polsce, znacznie większa niż zabytkowy drewniany kościół. Od maja wspiera nas 2 uczennic Gimnazjum nr1 w DT - integrujemy się! Jest nas już 8.

mgr Paweł Chojnowski

Dlaczego realizujemy projekt

Szukamy własnej tożsamości kulturowej, poznajemy przeszłość, interesujemy się koegzystencją różnych mniejszości narodowych na Ziemi Dąbrowskiej. Chcemy się przeciwstawiać stereotypom w relacjach polsko-żydowskich w myśl zasady: "Im więcej wiem, tym jestem bardziej otwarty na odmienność kulturową". Szczególnie walczymy z antysemityzmem i antypolonizmem oraz wszelkimi przejawami ksenofobii.Fascynuje nas żydowska kultura, szczególnie muzyka klezmerska!

mgr Paweł Chojnowski

Społeczność żydowska w naszej miejscowości

90 % kamienic w rynku dąbrowskim należała przed 1939 r. do Żydów. Do dziś znajdujemy wyraźne ślady obecności kilkutysięcznej społeczności przedwojennej typowego sztetl: monumentalną synagogę z XIX w. (wybudowaną wg projektu Abrahama Goldsteina, fundatorem był Ajzyk Stern, z dobudowaną attyką i wieżami z lat 30-ych XX w.), kirchoł (cmentarz) i Stibl (Dom Modlitwy, zwany "małą synagogą", obecnie Izba Pamięci Żydów) założony przez ostatniego pobożnego Żyda - Szmula Rotha. To świadectwa tych, co pamiętają czasy okrutnej wojny, to historia heroicznej pomocy ofiarowanej przez polskie rodziny katolickie, często kończąca się tragicznie (np. pomnik rodziny rozstrzelanej przez hitlerowców za przechowywanie Żydów w Szarwarku). To budynek przedwojennej szkoły - chederu, obecnie siedziba ZSP nr2. Pamiętamy o wspólnej przeszłości, pamiętamy o gehennie holocaustu - stad nasz udział w kolejnych Dniach Pamięci organizowanych w naszym mieście w kwietniu prze ZSP nr2 i DDK już od 7 lat!

mgr Paweł Chojnowski

Co robimy w ramach projektu

Otwieramy kolejne pieczęci tajemnic kultury żydowskiej. Drugą pieczęć młodzi pasjonaci otwierali w Domu Modlitwy – Stiblu (Izba Pamięci Żydów), pracując metodą dramy nad tematem: „Kobieta i mężczyzna w kulturze żydowskiej”. Plonem zajęć były twórcze plakaty obrazujące efekt zderzenia poznanej wiedzy z własnymi obserwacjami i wyobrażeniami o rolach społecznych w europejskiej rodzinie i społeczeństwie współczesnym. Trzecia pieczęć dotyczyła „Bliźnich” (m.in. znaczenia gminy żydowskiej, dobroczynności  w środowisku sztetl – miasteczka galicyjskiego). Czwarta, na temat prawdy i sprawiedliwości w pojmowaniu żydowskim - w dąbrowskiej synagodze. W maju uczestniczyliśmy w interesującej wyprawie "szlakiem chasydzkim i szlakiem holocaustu dąbrowskich Żydów": odwiedziliśmy ohel cadyka Elimelecha i kirchoł w Leżajsku, pięknie wyremontowaną bożnicę w Łańcucie (szczególnie zachwyciła nas bima), obóz zagłady w Bełżcu. Podczas podróży autokarowej sponsorowanej częściowo przez Bank Spółdzielczy w Dąbrowie Tarnowskiej i Dąbrowski Dom Kultury poznawaliśmy kolejne pieczęci: chasydyzm i holocaust. Wielkim wydarzeniem dla nas - sprawdzianem naszych umiejętności i pasji było przygotowanie i przeprowadzenie degustacji potraw żydowskich dwukrotnie: podczas VII Dnia Pamięci o Holocauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom Przeciw Ludzkości (21 kwietnia w siedzibie DDK) oraz w ramach XI Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego (16 maja, przed synagogą). Drugą formą prezentacji była krótka inscenizacja zaślubin żydowskich zainspirowanych musicalem "Skrzypek na dachu"pokazana kilkudziesięcioosobowej grupie widzów (turyści z Krakowa i mieszkańcy Dąbrowy - 16 maja), w tym samym czasie nasza koleżanka Małgorzata Cygan zaśpiewała na plenerowej scenie przed dąbrowską bożnicą 2 piosenki z repertuaru Justyny Steczkowskiej (z płyty "Alkimja" insirowanej klezmerami). W dniu 17 maja pomagaliśmy aktywnie w zorganizowaniu pokazu lauretaów VII Dnia Pamięci (tancerze), który poprzedził finałowy koncert zespołu "KLEZZMATES" na zakończenie Dni Dziedzictwa Kulturowego na scenie przed synagogą (oglądało ten pokaz około 200 widzów!).

mgr Paweł Chojnowski

Co planujemy na kolejnym etapie projektu

Realizujemy ze szczególną pieczołowitością program adopcji nagrobków dąbrowskiego kirchołu (opieka nad grobami, troska o ich estetykę), mamy za sobą już 2 wyprawy, przed nami cykliczne aż do listopada 2009 r. Uczestnicy podpisali certyfikaty aktu adopcji macewy. Ważnym składnikiem programu są   spotkania ze świadkami tragicznych wydarzeń II wojny, pamiętającymi zarówno fakty związane z przechowywaniem Żydów w domach katolickich i tym sposobem ratowanie ich życia podczas hitlerowskiej okupacji, jak i masowe zbrodnie Niemców na terenie powiatu dąbrowskiego, których ofiarami byli Żydzi, osobami często odwiedzającymi współczesny Izrael (cel poznawczy uczestników projektu) oraz znawcami judaizmu (np. z Panią Jolantą Stelmach, absolwentką kierunkowych studiów podyplomowych, dwukrotnego bywalca Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, inicjatora i głównego organizatora cyklicznycyh Dni pamięci o holocauście). Młodzi gromadzą też materiały archiwalne (stare zdjęcia, dokumenty z dwudziestolecia międzywojennego i okresu II wojny odnoszące się do obecności i losu społeczności żydowskiej na terenie Ziemi Dąbrowskiej). Zaprezentujemy je podczas spotkania finałowego w Warszawie - o ile będzie nam to dane...

mgr Paweł Chojnowski

Kto nam pomaga

Nauczycielka historii i geografii w naszej szkole - Pani mgr Zofia Kądzielawa, Pan inż. Zygmunt Weselak, Pani mgr Jolanta Stelmach, Dąbrowski Dom Kultury.

mgr Paweł Chojnowski

Z czego jesteśmy szczególnie dumni

Z uzyskanej wiedzy (pięć pieczęci, przed nami jeszcze dwie), z efektów degustacji żydowskich przysmaków (czulent, bajgle, chałka, tuńczyk w kartofelkach, jabłuszka w cieście), inscenizacji zaślubin żydowskich (zebraliśmy wiele komplementów od widzów). Z efektów artystycznych Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, których wyraźnie żydowski charakter w kulturze naszego miasta został właściwie podkreślony (mieliśmy w tym niemały udział, mówił o tym konferansjer w prime-time, czyli tuż przed finałowym koncertem "KLEZZMATES", zdjęcia z naszych działań stanowiły ważną część ekspozcji plenerowej pokazywanej kilkuset turystom, którzy w dniach 16-17 maja odwiedzili DT. Nasi liderzy zostali pokazani w "Kronice" TVP o godz.18.00, m.in. nasza koleżanka Ewelina Zielińska zdradzała telewidzom tajemnice smaku naszych potraw żydowskich!