Frysztak, ul. Gołębiowskiego, podkarpackie
 Cmentarz żydowski we Frysztaku znajduje się w południowo-zachodniej części miejscowości, na zboczu wzniesienia, w miejscu lub sąsiedztwie dawnych fortyfikacji miejskich, pomiędzy ulicami Gołębiowskiego i Parkową. W przeszłości w jego pobliżu stała synagoga. Cmentarz zajmuje działkę na nieregularnym planie, o powierzchni 0,43 ha. Data założenia cmentarza nie jest znana. Cmentarz powstał nie później niż w szóstej dekadzie XVIII w., co potwierdza nagrobek zmarłej w 1759 r. Szajndel córki Pinchasa, zidentyfikowany podczas badań prowadzonych przez Andrzeja Trzcińskiego i Marcina Wodzińskiego w 1999 roku. W 1800 r. na cmentarzu pochowano Ester Etel Elbaum, córkę cadyka Elimelecha z Leżajska. Cmentarz był czynnie użytkowany prawdopodobnie do drugiej połowy XIX w., kiedy miejscowa gmina żydowska utworzyła nowe miejsce pochówku we wsi Twierdza. Przypuszczalnie podczas drugiej wojny światowej rozpoczął się proces niszczenia cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach. 8 grudnia 1961 r. Minister Gospodarki Komunalnej - procedując uchwałę Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej we Frysztaku z 23 lipca 1957 r. - podpisał zarządzenie o zamknięciu cmentarza. W dołączonej dokumentacji podano, że ostatni pochówek odbył się w 1900 r., cmentarz zajmuje działkę o powierzchni 43 arów. Obiekt uległ daleko posuniętej destrukcji. W karcie ewidencyjnej z 1986 r. w rubryce "Ogólny stan zachowania" wpisano: "Większość nagrobków zdewastowana. Relikty maceb, oprócz zach[owanych] na cmentarzu, zgromadzone na sąsiedniej posesji". Jako istniejące zagrożenie wskazano całkowitą likwidację. W wyniku zniszczeń do dziś na cmentarzu przetrwało kilkadziesiąt stel z piaskowca w różnym stanie zachowania. W pobliżu wejścia znajduje się okolony metalową barierką grób z macewą Ester Etel Elbaum. Teren jest otoczony współczesnym ogrodzeniem, z furtką od strony ul. Gołębiowskiego. W 2022 r. podkarpaccy Liderzy Dialogu, m.in. Inga Marczyńska, Jacek Koszczan i Jerzy Dębiec wykonali prace porządkowe na cmentarzu. Wójt Jan Ziarnik zlecił usuniecie wiatrołomów i uprzątnięcie terenu. Od 2016 r. r właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, fragment działki należy do osoby prywatnej. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego. Klucz do furtki znajduje się w kolekturze Lotto przy ul. Gołębiowskiego 11. Autor: Krzysztof Bielawski |