Cmentarz żydowski w Lesku jest położony na wzgórzu przy ul. Słowackiego. Zajmuje działkę na nieregularnym planie, o powierzchni 3,0872 ha.

Cmentarz powstał nie później niż w piątej dekadzie XVI wieku, o czym świadczy zachowana macewa datowana na 1548 rok. Pierwsza archiwalna wzmianka o jego istnieniu pochodzi z 1611 roku, kiedy dwaj chłopi sprzedali leskim Żydom „cztery zagony roli [...] na okopisko żydowskie od wierchu do sadzawki jako okopisko długie za złotych czterdzieści polskich”.

Przez około 400 lat cmentarz służył jako miejsce pochówku Żydów z Leska i okolicznych miejscowości. W 1803 roku spoczął na nim Menachem Mendel Horowic, rabin i cadyk z Rozwadowa i Leska, ojciec cadyka Naftalego Cwi Horowica z Ropczyc. W latach Zagłady cmentarz był miejscem rozstrzeliwania wielu Żydów, między innymi około stu osób pozostałych w mieście po eksterminacji miejscowej społeczności żydowskiej w 1942 roku.

Prawdopodobnie w czasie II wojny światowej rozpoczęła się stopniowa dewastacja cmentarza, kontynuowana w kolejnych dekadach.

W 1969 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W latach 80. i 90. XX w. cmentarz był przedmiotem badań Andrzeja Trzcińskiego z Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej i Marcina Wodzińskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego. Wyniki ich prac zostały wydane w książkach Cmentarz żydowski w Lesku, cz. 1: Wiek XVI i XVII; Cmentarz żydowski w Lesku, cz. 2: Wiek XVIII.

W obrębie cmentarza zachowało się około 2 tysięcy nagrobków w formie stel. Najstarsza zidentyfikowana macewa upamiętnia Eliezera syna Meszulama, zmarłego 21 września 1548 r. Na szczycie wzniesienia znajduje się współczesny ohel cadyka Menachema Mendla Horowica i członków jego rodziny. Teren jest ogrodzony, porośnięty drzewami liściastymi.

Od 2009 roku cmentarz stanowi własność Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Autor: Krzysztof Bielawski