Suwałki, ul. Zarzecze, podlaskie
Cmentarz żydowski w Suwałkach jest oddalony około 500 m na południowy zachód od rynku, znajduje się przy ul. Zarzecze i zajmuje działkę na planie zbliżonym do prostokąta, o powierzchni około 3,82 ha. W jego sąsiedztwie znajdują się cmentarze: muzułmański, rzymskokatolicki, ewangelicki, prawosławny oraz staroobrzędowców. Cmentarz powstał około 1820 r. Wiadomo, że na początku XX w. przy wejściu stał dom przedpogrzebowy. Na cmentarzu znajdowały się nagrobki o zróżnicowanych formach, m.in. stele, obeliski oraz ohele. Podczas drugiej wojny światowej rozpoczęła się dewastacja obiektu. Część macew Niemcy wykorzystali do budowy basenu oraz utwardzania ulic. W latach 50-tych teren służył jako targ koński oraz pastwisko. Pomimo dewastacji, na cmentarzu nadal odbywały się pochówki (ostatnie w latach 2010 i 2012). W latach 80. z inicjatywy rabina Dawida Lifszyca cmentarz ogrodzono i uporządkowano. Z zachowanych i odzyskanych nagrobków urządzono lapidaria. Ufundowano również pomnik upamiętniający rabinów z Suwałk. W obrębie cmentarza znajduje się około 300 nagrobków, w tym około 220 z czytelnymi inskrypcjami (spis dostępny na http://cmentarze-zydowskie.pl/suwalki.htm), w różnym stanie zachowania, w większości destruktów zabezpieczonych w lapidariach. Cmentarz jest ogrodzony, ze stale otwartym bocznym wejściem. Teren jest porośnięty trawą, w centralnej i wschodniej części rzadkim starodrzewem sosnowym. Właścicielem cmentarza jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa podlaskiego. Krzysztof Bielawski
|