„Erich Mendelson i społeczność Żydowska w Olsztynie” to tytuł seminarium, które odbyło się 12 stycznia 2005 r. w siedzibie Urzędu Miasta w Olsztynie. Seminarium dotyczy projektu rewitalizacji Żydowskiego Domu Przedpogrzebowego „Bet Tahara” wraz z otaczającym go cmentarzem.

Dawny żydowski dom przedpogrzebowy „Bet Tahara” jest zabytkiem, konkretnym miejscem w topografii Olsztyna. Jest też symbolem wielokulturowości miasta, a jednocześnie jedynym śladem architektonicznej twórczości Ericha Mendelsohna w Olsztynie. Wraz z cmentarzem stanowi pamiątkę po ludności żydowskiej w Olsztynie. W obecnym stanie może być jedynie przykładem niedbalstwa i braku szacunku dla dziedzictwa kulturowego. Szczególnej troski wymaga cmentarz zdewastowany w latach 60. XX w. Przywrócenie do życia tego miejsca, zarówno w wymiarze praktycznym jako obiektu zabytkowego, jak i w wymiarze symbolicznym jako centrum kultur, stanowi szansę wzbogacenia wizerunku Olsztyna jako miasta otwartości i tolerancji.

Erich Mendelsohn (Olsztyn, 1887 – San Franciso, 1953), jeden z najwybitniejszych architektów - nowatorów I połowy XX wieku, najwybitniejszy mieszkaniec Olsztyna (Allenstein), uważany jest za czołowego przedstawiciela ekspresjonizmu w architekturze. Projektował zespoły mieszkalne, fabryczne, handlowe, sakralne w Niemczech (Berlin, Chemnitz, Duisburgu, Stuttgart), Izraelu (Jerozolima), Stanach Zjednoczonych (Baltimore, Dallas, St. Louis) Wielkiej Brytanii (Londyn, Bexhill-on-Sea), Związku Radzieckim (Petersburg, Sowietsk). Sztandarowe dzieło to Wieża Einsteina w Poczdamie zbudowana w latach 1920–1921.

W Olsztynie pozostawił skromne dzieło z wczesnej młodości: żydowski dom przedpogrzebowy (1913), symbol wielokolturowości miasta, w którym mieszkali Niemcy, Polacy, Żydzi, Warmiacy. W 1933 r. Mendelsohn opuścił hitlerowskie Niemcy, schronił się w Anglii, potem Palestynie, aby dotrzeć w końcu do Stanów Zjednoczonych. W latach czterdziestych wspólnota żydowska w Olsztynie, z której się wywodzi, przestała istnieć.

Projekt zakłada rewaloryzację opuszczonego i popadającego w ruinę domu przedpogrzebowego „Bet Tahara” oraz uczytelnienie przylegającego do niego cmentarza żydowskiego. Planuje się, że część inwestycyjna będzie realizowana według znanego już w Olsztynie modelu hallandzkiego, który zakłada współdziałanie różnych sektorów społeczności lokalnej – kultury, architektury, służb zatrudnienia – na rzecz ochrony zabytków. Główne założenia modelu to konserwacja i rewitalizacja zabytków, ratowanie rzemiosł tradycyjnych, stworzenie możliwości zmniejszenia bezrobocia. Zakłada rewaloryzację cennych, a pozbawionych od lat właściwej opieki zabytków, nadanie im nowej funkcji, upowszechnienie wiedzy na temat możliwości zagospodarowania i funkcjonowania w rzeczywistości społeczno-gospodarczej obiektów zabytkowych, kształtowanie właściwych wzorców postępowania w tej dziedzinie, wymianę kulturową między różnymi grupami społecznymi i narodami.

Wymiar symboliczny projektu będzie realizowany poprzez stworzenie w Domu Mendelsohna olsztyńskiego centrum kultury.

Projekt realizowany jest przez Stowarzyszenie Borussia i Urząd Miasta Olsztyna przy współpracy z Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

» powrót