Zaczątek gminy żydowskiej stanowił minjan,czyli grupa co najmniej 10 mężczyzn potrzebnych po to, aby odprawić modły. Podstawą istnienia gminy była przede wszystkim funkcja religijna. Celem i warunkiem istnienia gminy było posiadanie domu modlitwy, cmentarza i ewentualnie mykwy, czyli łaźni rytualnej. Status prawny średniowiecznej gminy żydowskiej w Polsce (aktualny w zasadzie aż do rozbiorów) określały przywileje generalne: Bolesława Pobożnego z 1264 roku, Kazimierza Wielkiego z 1334 roku i Kazimierza Jagiellończyka z 1453 roku. Przywileje te dawały gminom pełną autonomię życia religijnego, kompetencje sądownicze oraz prawo realizowania funkcji socjalno- ekonomicznych.

Gmina poszczególna określana była w aktach jako Communitas Judeorum lub Civitas Judeorum, po hebrajsku – kehila, po polsku jako Kahał.

Struktura gminy wynikała z istoty państwa stanowego. Na czele każdej gminy stali parnassim (inaczej raszim), czyli najstarsi (Polacy często określali zarząd gminy nazwą "rada starszych"), w liczbie od 3 do 5, wybierani przez gminę na rok. Jeden z parnassim pełnił funkcję przewodniczącego, zmiana następowała kolejno co miesiąc. Starszyzna była w kontakcie (w większych miastach z tzw. sędzią żydowskim, czyli szlacheckim zastępcą wojewody) z urzędnikiem państwowym do spraw żydowskich. Drugie miejsce we władzach gminy zajmowali towim, czyli asesorowie sądowi. Na trzecim miejscu była reszta członków rady, z których wyodrębniano komisje zajmujące się realizacją podstawowych funkcji gminy: gospodarczą, administracyjną, sądowniczą oraz filantropijną i wychowawczą.
Dobroczynnością zajmowali się gabaim, listy podatkowe sporządzali szamaim (Żydzi płacili podatki jako gmina), zaś memunim dbali o porządek publiczny.

Założenie poszczególnej gminy wymagało aktu ze strony właściciela miasta. Akt ten gwarantował prawo budowy synagogi i założenie cmentarza. Jeżeli w aktach nie można znaleźć daty założenia gminy, często bierze się pod uwagę datę założenia cmentarza. Zdarzało się też tak, że mieszkańcy małych osad i miasteczek, nie posiadający własnej gminy, musieli płacić podatki gminie sąsiedniej, co było dla nich niekorzystne, gdyż zazwyczaj grzebani byli na cmentarzu owej gminy. Istniała również instytucja gminy filialnej- przykahałku, posiadającej tylko częściową samodzielność, dysponującej zwykle synagogą i cmentarzem.
Oprócz zarządu gminy (władz) pełnili w niej funkcje zaangażowani przez zarząd funkcjonariusze. Głównym i niezbędnym funkcjonariuszem w każdej gminie był rabin, uczony i biegły we wszystkich zagadnieniach religii i prawa. Rabin był selekcjonowany i angażowany na pewien czas lub na stałe. Kontrolował on życie religijne, pełnił nadzór nad synagogą, łaźnią, szkołą, rzeźnią, cmentarzem itp. Uczeni rabini zakładali często szkoły religijne, jesziwy, w których młodzi chłopcy i mężczyźni studiowai Torę i Talmud. Zamożniejsze gminy angażowały kantora (chasana), czyli śpiewaka synagogalnego. W biedniejszych gminach tę rolę pełnił najczęściej ktoś obdarzony słuchem muzycznym. Każda synagoga miała szamesa (hebr. szamasz), który był pomocnikiem rabina. Nauczycielem w elementarnej szkole żydowskiej, chederze, był melamed. W biedniejszych gminach melamed mógł być również kantorem. Gminy zatrudniały często pisarza gminnego, który nie tylko spisywał akta, ale mógł też jako sofer przepisywać na pergaminie Torę, a także teksty do filakterii i mezuz.
Koszerniość sporządzanego mięsa, wina i macy nadzorował maszgijach (strażnik), zwany też szomer. Szochet zajmował się zgodnymi z rytualnymi przepisami ubojem drobiu i bydła.

Inne ważne role to np. szadchen był swatem, marszelik kimś w rodzaju wodzireja na weselach, mohel dokonywał obrzezania chłopców.

Szczególnie intensywny rozwój gmin żydowskich miał miejsce na przełomie XVI i XVII wieku. W XVIII wieku nastąpił pogłębiający się upadek samorządu żydowskiego. Po rozbiorach gminy żydowskie poddane zostały prawu każdego z państw zaborczych. Straciły wówczas prawo i przywilej pobierania podatków, zajęły się tylko sprawami religijnymi i filantropijnymi. Zamiast określenia kahał stosuje się już wówczas nazwę "dozór bóżniczy" (po raz pierwszy wprowadzono tą nazwę w Królestwie Polskim w latach 1815-1830). W niepodległej Polsce status gmin żydowskich został uregulowany tak, że zarząd gminy składał się z przewodniczącego, zastępcy i członków rady.

Najwyższą, uznaną przez państwo instancją samorządu żydowskiego w Polsce był Sejm Czterech Ziem - Waad Arba Aracot. Od 1519 do 1764 roku obradował w Lublinie, skupiając reprezentantów gmin żydowskich z Wielkopolski, Małopolski, Wołynia i Podola (z czasem przyłączyła się Litwa). Sejm ten zbierał się dwa razy w roku podczas targów lubelskich. Składał się z dwóch izb: izby gmin żydowskich i izby zastępców rabinów wielkich gmin. Marszałek sejmu żydowskiego miał tytuł parnas, skarbnikiem był neeman, sztadlan pełnił funkcję rzecznika sejmu żydowskiego i ministra spraw zagranicznych. Uchwały sejmu protokołowane były w księdze zwanej pinkas, każda gmina prowadziła też swój pinkas, który był zarazem czymś w rodzaju kroniki.
Sejm żydowski zajmował się rozdziałem ogólnej sumy podatków na poszczególne ziemie i gminy, akceptacją drukarń i wydawnictw żydowskich, pełnił funkcję rozjemcy w przypadku zatargów między gminami.

Na przełomie XIX i XX wieku zaczęły rozwijać się w gminach żydowskich różnorodne społeczne stowarzyszenia. Były to np.:
 Chewra Kadisza - bractwo pogrzebowe, sprawujące nadzór nad cmentarzem i dbające o to, aby każdy miał należyty pogrzeb, niezależnie od stanu, z którego się wywodzi
 Gemilas Chesed - bezprocentowa, społeczna kasa pożyczkowa
 Linas Hacedek - towarzystwo opieki nad chorymi
 Sidrej Miszna - stowarzyszenie pobożnych, studiujących w wolnym czasie Taslmud
 Hachnasat Orhim - towarzystwo zapewniające przejezdnym Żydom nocleg i należyte spędzenie szabatu
 Linas Chojlim - odżywianie dzieci z ubogich rodzin
 Bikur chojlim - odwiedzanie chorych w szpitalach
 Matan Beseiter - stowarzyszenie osób uprawiających skrytą, anonimową filantropię

» powrót